การศึกษาวิเคราะห์การเคารพบูชาพระคเณ

การศึกษาวิเคราะห์การเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทย
An Analytical Study of the Buddhists' Worship of Ganesha in Thai Society


บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) เพื่อศึกษาประวัติ ที่มา และความสำคัญของการบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยอย่างเป็นวิชาการ ๒) เพื่อวิเคราะห์ปัญหาความเชื่อเกี่ยวกับพระคเณศที่มีต่อวิถีชีวิตของชาวพุทธในสังคมไทย ๓) เพื่อเสนอแนวทางที่เหมาะสมในการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทย
ระเบียบวิธีวิจัยเป็นแบบ ผสานวิธี (Mixed Methods Research) ระหว่างการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) และ การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ที่ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ๑๕ รูป/ คน เป็นข้อมูลหลัก และกลุ่มตัวอย่าง ๕๐ คน เป็นข้อมูลเสริม โดยการสุ่มตัวอย่างแบบง่าย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสัมภาษณ์ (Non – Structured Interview) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสาร การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม โดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) และพิจารณาความเชื่อมโยงระหว่างข้อมูล และนำผลวิจัยนั้นไปทำการสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ที่เป็นทั้ง นักวิชาการ และผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน ๑๕ รูป /คน
ผลการวิจัยพบว่า
การเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยมีคติความเชื่อ แนวคิด และวิธีการเคารพบูชาพระคเณศ บางส่วนที่สืบมาจากอดีต กล่าวคือพระคเณศทรงดำรงพระองค์ในฐานะ เทพเจ้าขจัดอุปสรรค เทพเจ้าแห่งความสำเร็จ เทพเจ้าแห่งปัญญา เทพเจ้าแห่งศิลปวิทยา เทพเจ้าแห่งศิลปกรรม ขณะเดียวกันก็มีความเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของสภาพเศรษฐกิจสังคม เช่น พระคเณศทรงดำรงพระองค์ในฐานะเทพเจ้าแห่งโชคลาภ แต่กลับไม่พบความเชื่อดั้งเดิมตามคติศาสนาพราหมณ์-ฮินดู คือเทพเจ้าแห่งอุปสรรค ในการสักการะพบว่าทุกแห่งประชาชนเคารพบูชาพระคเณศแบบฮินดู รวมทั้งถวายสิ่งของที่ปรากฏอยู่ในเทวตำนาน นอกจากนี้ยังพบว่าประชาชนมีความเห็นว่าสามารถเคารพบูชาพระคเณศได้ไม่ผิดกับหลักการทางพระพุทธศาสนา แต่ก็ไม่ทราบหลักการเคารพบูชาทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเช่นกัน ที่น่าสนใจประชาชนยังให้ความเห็นในเรื่องบทบาทของพระภิกษุในการเคารพบูชาพระคเณศไว้สองท่าทีคือเหมาะสมและไม่เหมาะสม ซึ่งสามารถสรุปปัญหาการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยได้ดังนี้
๑. ปัญหาด้านความเชื่อเรื่องพระคเณศของชาวพุทธ ได้แก่ ปัญหาความเชื่อเรื่องพระคเณศมีสถานะเช่นเดียวกับเทวดาในพระพุทธศาสนา ปัญหาความเชื่อเรื่องพระคเณศมีสถานะที่หลากหลาย และปัญหาความเชื่อเรื่องอิทธิปาฏิหาริย์ของพระคเณศ
๒. ปัญหาด้านแนวคิดการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธ ได้แก่ ปัญหาแนวคิดเรื่องสรณะ ปัญหาแนวคิดเรื่องหลักกรรม ปัญหาแนวคิดเรื่องอำนาจดลบันดาลของเทพเจ้า ปัญหาแนวคิดเรื่องประติมานวิทยากับความเข้าใจของชาวพุทธ ปัญหาแนวคิดเรื่องการสร้างรูปเคารพและวัตถุมงคลพระคเณศในวัดทางพระพุทธศาสนา และปัญหาแนวคิดเรื่องประโยชน์นิยม

ผลลัพธ์ (ไทย) 1:

การศึกษาวิเคราะห์การเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยศึกษาวิเคราะห์ของพุทธศาสนาของพระพิฆเนศในสังคมไทยบทคัดย่อ เพื่อเสนอแนวทางที่เหมาะสมในการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทย ๓ เพื่อวิเคราะห์ปัญหาความเชื่อเกี่ยวกับพระคเณศที่มีต่อวิถีชีวิตของชาวพุทธในสังคมไทยบทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) เพื่อศึกษาประวัติที่มาและความสำคัญของการบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยอย่างเป็นวิชาการ ๒)) ระเบียบวิธีวิจัยเป็นแบบผสานวิธี (การวิจัยแบบผสมวิธี) ระหว่างการวิจัยเชิงเอกสาร (สารคดีวิจัย) และการวิจัยเชิงคุณภาพ (การวิจัยเชิงคุณภาพ) ที่ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก (สัมภาษณ์เชิงลึก) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ๑๕ รูป / คนเป็นข้อมูลหลักและกลุ่มตัวอย่าง ๕๐ คนเป็นข้อมูลเสริมโดยการสุ่มตัวอย่างแบบง่ายเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสัมภาษณ์ (ไม่มีโครงสร้างสัมภาษณ์) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสารการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมและนำผลวิจัยนัและพิจารณาความเชื่อมโยงระหว่างข้อมูลโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา (วิเคราะห์เนื้อหา)้นไปทำการสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่เป็นทั้งนักวิชาการและผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน ๑๕ รูป/คน ผลการวิจัยพบว่าการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยมีคติความเชื่อ แนวคิด และวิธีการเคารพบูชาพระคเณศ บางส่วนที่สืบมาจากอดีต กล่าวคือพระคเณศทรงดำรงพระองค์ในฐานะ เทพเจ้าขจัดอุปสรรค เทพเจ้าแห่งความสำเร็จ เทพเจ้าแห่งปัญญา เทพเจ้าแห่งศิลปวิทยา เทพเจ้าแห่งศิลปกรรม ขณะเดียวกันก็มีความเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของสภาพเศรษฐกิจสังคม เช่น พระคเณศทรงดำรงพระองค์ในฐานะเทพเจ้าแห่งโชคลาภ แต่กลับไม่พบความเชื่อดั้งเดิมตามคติศาสนาพราหมณ์-ฮินดู คือเทพเจ้าแห่งอุปสรรค ในการสักการะพบว่าทุกแห่งประชาชนเคารพบูชาพระคเณศแบบฮินดู รวมทั้งถวายสิ่งของที่ปรากฏอยู่ในเทวตำนาน นอกจากนี้ยังพบว่าประชาชนมีความเห็นว่าสามารถเคารพบูชาพระคเณศได้ไม่ผิดกับหลักการทางพระพุทธศาสนา แต่ก็ไม่ทราบหลักการเคารพบูชาทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเช่นกัน ที่น่าสนใจประชาชนยังให้ความเห็นในเรื่องบทบาทของพระภิกษุในการเคารพบูชาพระคเณศไว้สองท่าทีคือเหมาะสมและไม่เหมาะสม ซึ่งสามารถสรุปปัญหาการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธในสังคมไทยได้ดังนี้ ๑ . ปัญหาด้านความเชื่อเรื่องพระคเณศของชาวพุทธได้แก่ปัญหาความเชื่อเรื่องพระคเณศมีสถานะเช่นเดียวกับเทวดาในพระพุทธศาสนาปัญหาความเชื่อเรื่องพระคเณศมีสถานะที่หลากหลายและปัญหาความเชื่อเรื่องอิทธิปาฏิหาริย์ของพระคเณศ ๒ . ปัญหาด้านแนวคิดการเคารพบูชาพระคเณศของชาวพุทธได้แก่ปัญหาแนวคิดเรื่องสรณะปัญหาแนวคิดเรื่องหลักกรรมปัญหาแนวคิดเรื่องอำนาจดลบันดาลของเทพเจ้าปัญหาแนวคิดเรื่องประติมานวิทยากับความเข้าใจของชาวพุทธปัญหาแนวคิดเรื่องการสร้างรูปเคารพและวัตถุมงคลพระคเณศในวัดทางพระพุทธศาสนาและปัญหาแนวคิดเรื่องประโยชน์นิยม

ผลลัพธ์ (ไทย) 2:

ศึกษาวิเคราะห์นมัสการพระพุทธศาสนาของพระพิฆเนศวรในสังคมไทยบทคัดย่อบทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาประวัติที่มา 2) 3) ผสานวิธี (ผสมวิธีการวิจัย) ระหว่างการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) และการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ที่ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-การสัมภาษณ์เชิงลึก) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 15 รูป / คนเป็นข้อมูลหลักและ กลุ่มตัวอย่าง 50 คนเป็นข้อมูลเสริมโดยการสุ่มตัวอย่างแบบ ง่ายเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสัมภาษณ์ (Non - Structured Interview) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์ข้อมูลที่ ได้จากเอกสารการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา (Content การวิเคราะห์) ที่เป็นทั้งนักวิชาการและผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 15 รูป แนวคิดและวิธีการเคารพบูชาพระคเณศ บางส่วนที่สืบมาจากอดีต เทพเจ้าขจัดอุปสรรคเทพเจ้าแห่งความสำเร็จเทพเจ้า แห่งปัญญาเทพเจ้าแห่งศิลปวิทยาเทพเจ้าแห่งศิลปกรรม เช่น คือเทพเจ้าแห่งอุปสรรค ได้แก่ ได้แก่ ปัญหาแนวคิดเรื่องสรณะปัญหาแนวคิดเรื่อง หลักกรรม และปัญหาแนวคิดเรื่องประโยชน์นิยม