เห็ดเผาะ และเห็ดถอบ
เห็ดเผาะ หรือ เห็ดถอบ เป็นเห็ดพื้นบ้านที่นิยมนำมารับประทานมาก โดยเฉพาะคนในภาคอีสาน และภาคเหนือ เนื่องจากมีเนื้อกรอบกุบกับ มีรสหวานเล็กน้อย ดอกเห็ดจะออกเพียงปีละครั้ง ในช่วงเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน หลังเข้าช่วงต้นฤดูฝนใหม่ๆ หาเก็บได้ในพื้นที่ป่าเท่านั้น ยังไม่สามารถเพาะเองได้ จึงทำให้มีราคาสูง กิโลกรัมละ 200-500 บาท
เห็ดเผาะพบมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือ รวมถึงพบได้ในภาคอื่นยกเว้นภาคใต้ บริเวณที่พบส่วนมากจะเป็นป่าเต็งรังที่มีลักษณะดินร่วนซุย ใกล้ๆกับรากพืช ในระยะแรกของการเจริญเติบโต ดอกเห็ดจะเติบโตมาจากหน้าดินตื้น และค่อยผุดขึ้นมาเหนือดิน ในระยะดอกเห็ดอ่อนที่นิยมนำมารับประทานอาจพบบางส่วนของดอกเห็ดโผล่เหนือดินหรือไม่พบเลย ซึ่งทำให้บางครั้งหากต้องการเห็ดเผาะที่อ่อนมากจำเป็นใช้เสียมขุดดินบริเวณ โดยสังเกตได้จากรอยดันนูน และแตกของดิน
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
เห็ดเผาะมีลักษณะกลม ค่อนข้างแบน เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-3 เซนติเมตร ไม่มีก้านดอก ไม่มีรูปหรือช่องเปิด ดอกเห็ดอ่อนมีสีน้ำตาลอ่อน เมื่อแก่มีสีน้ำตาลเข้มถึงดำ ผนังดอกแบ่งออกเป็น 2 ชั้น คือ ชั้นนอก กับชั้นใน ภายในประกอบด้วยสปอร์จำนวนมาก เมื่อแก่ดอกเห็ดจะปริแตกออกเป็นแฉก 7-11 แฉก และค่อยๆปล่อยสปอร์ออกมาตามอากาศหรือแรงลม
เห็ดเผาะ แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
ส่วนที่ 1 Peridium เป็นส่วนที่เรามองเห็น คือ ผนังชั้นนอกของดอกเห็ด เมื่อนำมารับประทานจะมีลักษณะกรอบกุบกับ แต่หากแก่มากจะมีเนื้อเหนียว ไม่นิยมนำมารับประทาน แบ่งออกเป็น 2 ชั้น คือ
• ผนังชั้นนอก
ส่วนนี้เป็นผนังหนา และแข็ง หนาประมาณ 2-3 มิลลิเมตร ประกอบด้วยเซลล์ของเส้นใยที่เรียงตัวอัดกันแน่นหลายชั้น
• ผนังชั้นใน
เป็นเนื้อเยื่อแผ่นบางๆ สีขาวเมื่ออ่อน และแก่จะเป็นสีน้ำตาล หนาประมาณ 0.5 มิลลิเมตร สามารถลอกเป็นเยื่อออกจากผนังชั้นนอกได้ ทำหน้าที่ห่อหุ้มสปอร์ด้านในที่เป็นส่วนที่ 2
ส่วนที่ 2 Gleba เป็นส่วนด้านในสุดที่ถัดมาจากผนังชั้นในของส่วนมี่ 1 ประกอบด้วยฐานสปอร์ (basidium) และสปอร์ (basidiospores) เมื่ออ่อนจะเป็นก้อนสีขาว เหนียวนุ่ม หากนำมารับประทานจะมีลักษณะนุ่ม และหวานเล็กน้อย เมื่อแก่จะมีสีเทา และดำ เนื้อนุ่มจะลดลง และไม่นิยมนำมารับประทาน หากส่องด้วยกล้องจุลทรรศน์ในระยะอ่อนจะพบสปอร์จำนวนมาก สปอร์มีลักษณะกลม ใส ไม่มีสี แต่เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเทา และดำ
ที่มา ; จินันทา และจารุณี, 2531.(1)
จินันทา คงจิตต์ และจารุณี มีจุ้ย, 2531. การศึกษาสัณฐานวิทยา และอนุกรมวิธานของเห็ดเผาะ.