ประวัติศาสตร์ พระบรมราชานุสาวรีย์สา

ประวัติศาสตร์
พระบรมราชานุสาวรีย์สามกษัตริย์ได้แก่ 1.พญามังราย 2.พญาร่วง 3.พญางำเมือง ขณะทรงปรึกษาหารือการสร้างเมืองเชียงใหม่ พญามังราย กษัตริย์แห่งหิรัญนครเงินยาง องค์ที่ 25 ในราชวงศ์ลาวจกราชปู่เจ้าลาวจก ได้เริ่มตีเมืองเล็กเมืองน้อย ตั้งแต่ลุ่มแม่น้ำกก แม่น้ำอิง และแม่น้ำปิงตอนบน รวบรวมเมืองต่างๆให้เป็นปึกแผ่น
นอกจากเงินยางแล้ว ยังมีเมืองพะเยาของพญางำเมืองพระสหาย ซึ่งพญามังรายไม่ประสงค์จะได้เมืองพะเยาด้วยการสงคราม แต่ทรงใช้วิธีผูกสัมพันธไมตรีแทน หลังจากขยายอำนาจระยะหนึ่ง พระองค์ทรงย้ายศูนย์กลางการปกครอง โดยสร้างเมืองเชียงรายขึ้นแทนเมืองเงินยาง เนื่องด้วยเชียงรายตั้งอยู่ริมแม่น้ำกกเหมาะเป็นชัยสมรภูมิ ตลอดจนทำการเกษตรและการค้าขาย
หลังจากได้ย้ายศูนย์กลางการปกครองมาอยู่ที่เมืองเชียงรายแล้ว พระองค์ก็ได้ขยายอาณาจักรแผ่อิทธิพลลงทางมาทางทิศใต้ ขณะนั้นก็ได้มีอาณาจักรที่เจริญรุ่งเรืองมาก่อนอยู่แล้วคือ อาณาจักรหริภุญชัย มีนครลำพูนเป็นเมืองหลวง ตั้งอยู่ในชัยสมรภูมิที่เหมาะสมประกอบด้วยมีแม่น้ำสองสายไหลผ่านได้แก่แม่น้ำกวง และแม่น้ำปิงซึ่งเป็นลำน้ำสายใหญ่ไหลลงสู่ทะเลเหมาะแก่การค้าขาย มีนครลำปางเป็นเมืองหน้าด่านคอยป้องกันศึกศัตรู
สองเมืองนี้เป็นเมืองใหญ่มีกษัตริย์ปกครองอย่างเข้มแข็ง การที่จะเป็นใหญ่ในดินแดนแถบนี้ได้จะต้องตีอาณาจักรหริภุญชัยให้ได้ พระองค์ได้รวบรวมกำลังผู้คนจากที่ได้จากตีเมืองเล็กเมืองน้อยรวมกันเข้าเป็นทัพใหญ่และยกลงใต้เพื่อจะตีอาณาจักรหริภุญชัยให้ได้ โดยเริ่มจากตีเมืองเขลางค์นคร นครลำปางเมืองหน้าด่านของอาณาจักรหริภุญชัยก่อน
เมื่อได้เมืองลำปางแล้วก็ยกทัพเข้าตีนครลำพูน (แคว้นหริภุญชัย) พระองค์เป็นกษัตริย์ชาตินักรบมีความสามารถในการรบไปทั่วทุกสารทิศ สามารถทำศึกเอาชนะเมืองเล็กเมืองน้อยแม้กระทั่งอาณาจักรหริภุญชัยแล้วรวบเข้ากับอาณาจักรโยนกเชียงแสนได้อย่างสมบูรณ์
หลังจากพญามังรายรวบรวมอาณาจักรหริภุญชัยเข้ากับโยนกเชียงแสนเสร็จสิ้นแล้ว ได้ขนามนามราชอาณาจักรแห่งใหม่นี้ว่า "อาณาจักรล้านนา" พระองค์มีดำริจะสร้างราชธานีแห่งใหม่นี้ให้ใหญ่โตเพื่อให้สมกับเป็นศูนย์กลางการปกครองแห่งอาณาจักรล้านนาทั้งหมด
พร้อมกันนั้นก็ ได้อัญเชิญพระสหายสนิทร่วมน้ำสาบานสองพระองค์ได้แก่ พญางำเมืองแห่งเมืองพะเยา และ พ่อขุนรามคำแหงแห่งสุโขทัย มาร่วมกันสถาปนาราชธานีแห่งใหม่ในสมรภูมิบริเวณที่ลุ่มริมฝั่งมหานทีแม่ระมิงค์ (แม่น้ำปิง) โดยตั้งชื่อราชธานีแห่งใหม่นี้ว่า "นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่"
แต่ก่อนที่จะตั้งเมือง พระองค์ทรงได้สร้างราชธานีชั่วคราวขึ้นก่อนแล้ว ซึ่งก็เรียกว่า เวียงกุมกาม แต่เนื่องจากเวียงกุมกามประสบภัยธรรมชาติใหญ่หลวงเกิดน้ำท่วมเมืองจนกลายเป็นเมืองบาดาล ดังนั้นพระองค์จึงได้ย้ายราชธานีมาอยู่ ณ นครเชียงใหม่ ในปี พ.ศ. 1839 และได้เป็นศูนย์กลางการปกครองราชอาณาจักรล้านนานับแต่นั้น
นครเชียงใหม่มีอาณาเขตบริเวณอยู่ระหว่างเชิงดอยอ้อยช้าง (ดอยสุเทพ) และ บริเวณที่ราบฝั่งขวาของแม่น้ำปิง (พิงคนที) นับเป็นสมรภูมิที่ดีและเหมาะแก่การเพาะปลูกเนื่องจากเป็นบริเวณที่ราบลุ่มมีแม่น้ำไหลผ่าน
อาณาจักรล้านนา คือ ราชอาณาจักรของชาวไทยวนในอดีตที่ตั้งอยู่บริเวณภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย ตลอดจนสิบสองปันนา เช่น เมืองเชียงรุ่ง (จิ่งหง) มณฑลยูนนาน ภาคตะวันออกของพม่า ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสาละวิน ซึ่งมีเมืองเชียงตุงเป็นเมืองเอก ฝั่งตะวันตกแม่นำสาละวิน มีเมืองนายเป็นเมืองเอก และ 8 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง เชียงราย พะเยา แพร่ น่าน และแม่ฮ่องสอน

โดยมีเมืองเชียงใหม่ เป็นราชธานี มีภาษา ตัวหนังสือ วัฒนธรรม และประเพณีเป็นของตนเอง ต่อมาถูกปกครองในฐานะรัฐบรรณาการของอาณาจักรตองอู อาณาจักรอยุธยา และอาณาจักรอังวะ จนสิ้นฐานะอาณาจักร กลายเป็นเมืองส่วนหนึ่งของอาณาจักรอังวะในราชวงศ์นยองยาน ไปในที่สุด
ชื่อล้านนา หมายถึง ดินแดนที่มีนานับล้าน หรือมีที่นาเป็นจำนวนมาก คู่กับล้านช้าง คือดินแดนที่มีช้างนับล้านตัว เมื่อปี พ.ศ. 2530 คำว่า "ล้านนา" กับ "ลานนา" เป็นหัวข้อโต้เถียงกัน ซึ่งคณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทย ซึ่งมี ดร. ประเสริฐ ณ นคร เป็นประธาน ได้ให้ข้อยุติว่า "ล้านนา" เป็นคำที่ถูกต้อง และเป็นคำที่ใช้กันในวงวิชาการ ปัญหาที่นำไปสู่การโตเถียงกันนั้น สืบเนื่องมาจากในอดีตการเขียนมักไม่ค่อยเคร่งครัดในเรื่องวรรณยุกต์ แต่ก็เป็นที่เข้าใจกันว่า แม้จะเขียนโดยไม่มีรูปวรรณยุกต์โทกำกับ แต่ให้อ่านเหมือนมีวรรณยุกต์โท[2] สำหรับคำ "ลานนา" น่าจะมาจากพระบรมราชวินิจฉัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ว่า "ลานนาหมายถึงทำเลทำนา" ซึ่งทำให้คำว่าลานนาใช้กันมาเป็นเวลาเกือบหนึ่งศตวรรษ

ภายหลัง พ.ศ. 2510 นักวิชาการระดับสูงพบว่าล้านนาเป็นคำที่ถูกต้องแล้ว และชัดเจนยิ่งขึ้นเมื่อ ดร. ฮันส์ เพนธ์ ค้นพบคำว่า "ล้านนา" ในศิลาจารึกที่วัดเชียงสา ซึ่งเขียนขึ้นในปี พ.ศ. 2096

อย่างไรก็ดี การตรวจสอบคำว่า ล้านนา ได้อาศัยศัพท์ภาษาบาลี โดยพบว่าท้ายคัมภีร์ใบลานจากเมืองน่านและที่อื่นๆ จำนวนไม่น้อยกว่า 50 แห่ง เขียนว่า ทสลกฺขเขตฺตนคร (LN-Dassalakakettanakorn.png) /ทะสะลักขะเขตตะนะคอน/ แปลว่า เมืองสิบแสนนา เป็นคำคู่กับเมืองหลวงพระบางที่ชื่ออาณาจักร ศรีสตนาคนหุต หรือช้างร้อยหมื่น

คำว่าล้านนาน่าจะเกิดขึ้นครั้งแรกในสมัยพญากือนา เนื่องจากพระนาม "กือนา" หมายถึงจำนวนร้อยล้าน และต่อมาคำล้านนาได้ใช้เรียกกษัตริย์และประชาชน แพร่หลายมากในสมัยพระเจ้าติโลกราช ส่วนการใช้ว่า "ล้านนาไทย" นั้น เป็นเสมือนการเน้นความเป็นไทย ซึ่งใช้กันมาในสมัยหลังด้วยเหตุผลทางการเมือง

ผลลัพธ์ (ไทย) 2:

1. พญามังราย 2. พญาร่วง 3. พญางำเมือง พญามังรายกษัตริย์แห่งหิรัญนครเงินยางองค์ที่ 25 ในราชวงศ์ลาวจกราชปู่เจ้าลาวจกได้เริ่มตีเมืองเล็กเมืองน้อยตั้งแต่ลุ่มแม่น้ำกกแม่น้ำอิงและแม่น้ำปิงตอนบน
แต่ทรงใช้วิธีผูกสัมพันธไมตรีแทนหลังจากขยายอำนาจระยะหนึ่งพระองค์ทรงย้ายศูนย์กลางการปกครอง
อาณาจักรหริภุญชัยมีนครลำพูนเป็นเมืองหลวง
โดยเริ่มจากตีเมืองเขลางค์นคร
(แคว้นหริภุญชัย)
"อาณาจักรล้านนา"
พญางำเมืองแห่งเมืองพะเยาและพ่อขุนรามคำแหงแห่งสุโขทัย (แม่น้ำปิง) โดยตั้งชื่อราชธานีแห่งใหม่นี้ว่า
ซึ่งก็เรียกว่าเวียงกุมกาม ณ นครเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 1839
(ดอยสุเทพ) และบริเวณที่ราบฝั่งขวาของแม่น้ำปิง (พิงคนที)
คือ ตลอดจนสิบสองปันนาเช่นเมืองเชียงรุ่ง (จิ่งหง) มณฑลยูนนานภาคตะวันออกของพม่าฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสาละวินซึ่งมีเมืองเชียงตุงเป็นเมืองเอกฝั่งตะวันตกแม่นำสาละวินมีเมืองนายเป็นเมืองเอกและ 8 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่เชียงรายลำพูนลำปางแพร่น่านพะเยาและแม่ฮ่องสอนโดยมีเมืองเชียงใหม่เป็นราชธานีมีตัวหนังสือภาษาวัฒนธรรมและประเพณีเป็นของตนเอง อาณาจักรอยุธยาและอาณาจักรอังวะจนสิ้นฐานะอาณาจักร ในที่สุดไปชื่อล้านนาหมายถึงดินแดนที่มีนับล้านนาหรือมีที่นาเป็นจำนวนมากคู่กับล้านช้างคือดินแดนที่มีช้างนับล้านตัวเมื่อปี พ.ศ. 2530 คำว่า "ล้านนา" กับ "ลานนา" เป็นหัวข้อโต้เถียงกัน ซึ่งมีดร ประเสริฐ ณ นครเป็นประธานได้ให้ข้อยุติว่า "ล้านนา" เป็นคำที่ถูกต้องและเป็นคำที่ใช้กันในวงวิชาการปัญหาที่นำไปสู่การโตเถียงกันนั้น แต่ก็เป็นที่เข้าใจกันว่า แต่ให้อ่านเหมือนมีวรรณยุกต์โท [2] สำหรับคำ "ลานนา" "ลานนาหมายถึงทำเลทำนา" พ.ศ. 2510 และชัดเจนยิ่งขึ้นเมื่อดร ฮันส์เพนธ์ค้นพบคำว่า "ล้านนา" ในศิลาจารึกที่วัดเชียงสาซึ่งเขียนขึ้นในปี พ.ศ. 2096 อย่างไรก็ดีการตรวจสอบคำว่าล้านนาได้อาศัยศัพท์ภาษาบาลี จำนวนไม่น้อยกว่า 50 แห่งเขียนว่าทสลกฺขเขตฺตนคร (LN-Dassalakakettanakorn.png) / ทะสะลักขะเขตตะนะคอน / แปลว่าเมืองสิบแสนนา ศรีสตนาคนหุต เนื่องจากพระนาม "กือนา" หมายถึงจำนวนร้อยล้าน แพร่หลายมากในสมัยพระเจ้าติโลกราชส่วนการใช้ว่า "ล้านนาไทย" นั้นเป็นเสมือนการเน้นความเป็นไทย