เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย
ใช้แบบประเมิน Lowenstien Occupational Therapy Cognitive Assessment(LOTCA), MOCA และ MMSE ซึ่งเป็นเครื่องมือประเมินที่พัฒนาขึ้นในอิสราเอล ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1974 เพื่อประเมินความสามารถด้านความรู้ความเข้าใจของผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บที่สมอง (acquired brain injury) และในการวิจัยครั้งนี้ใช้แบบประเมินที่ได้รับการแปลเป็นฉบับภาษาไทยเพื่อใช้กับผู้ป่วยที่ได้รับบาดเจ็บที่สมองคนไทย โดย หทัยชนก อภิโกมลกร, จนัญญา ปัญญามี และเตือนใจ อัฐวงศ์ แบบประเมินที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ประกอบด้วยการทดสอบ 3 ด้าน คือ 1) การรับรู้ขั้นพื้นฐาน (perception) 2) การผสานระหว่างการรับรู้ทางสายตากับการเคลื่อนไหว(visuomotor organization) 3) กระบวนการคิด (thinking operation) และแต่ละด้านประกอบด้วยหัวข้อการทดสอบ ดังนี้
Perception การทดสอบในด้านนี้ เป็นการรับรู้ขั้น พื้นฐาน หากผู้ถูกทดสอบมีปัญหาในด้านนี้ จะมีปัญหาในการทาแบบทดสอบในส่วนต่อไป
1. Visual identification of objects ผู้ถูกทดสอบจะต้องบอกชื่อวัตถุที่ใช้ในชีวิตประจาวัน 8 อย่าง คือ เก้าอี้ กาน้า นาฬิกาข้อมือ กุญแจ รองเท้า จักรยาน กรรไกร และแว่นตา ผู้ถูกทดสอบที่บอกชื่อวัตถุไม่ได้จะมีปัญหา visual agnosia
2. Visual identification of shapes ผู้ถูกทดสอบจะต้องบอกชื่อรูปทรงเรขาคณิต8 รูป ได้แก่ สี่เหลี่ยมจัตุรัส สามเหลี่ยม วงกลม สี่เหลี่ยมผืนผ้า สี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ครึ่งวงกลม สี่เหลี่ยมคางหมู และหกเหลี่ยม โดยทั่วไปผู้ถูกทดสอบจะมีปัญหาในการบอกชื่อรูปทรงที่ซับซ้อน
3. Overlapping figure เป็นการทดสอบการแยกภาพกับพื้น (figure ground) ผู้ถูกทดสอบจะต้องแยกภาพที่ซ้อนกันในบัตรคำ 2 ใบ โดยบัตรคำแต่ละใบจะมีภาพ 3 ภาพซ้อนกันอยู่
4. Object constancy ผู้ถูกทดสอบจะได้ดูภาพของสิ่งของ 4 อย่างในมุมมองที่แปลกออกไปจากปกติ
5. Spatial perception การทดสอบนี้แบ่งออกเป็น 3 ส่วนคือ ส่วนที่ 1 ผู้ถูกทดสอบจะต้องแยกซ้าย-ขวาของตนเองได้ ส่วนที่ 2 ผู้ถูกทดสอบจะต้องรับรู้ความสัมพันธ์ระหว่างวัตถุที่อยู่ตรงหน้า และส่วนสุดท้ายผู้ถูกทดสอบจะต้องแยกซ้าย-ขวาของผู้ทดสอบซึ่งยืนอยู่ตรงหน้าได้
6. Praxis การทดสอบนี้แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ ideomotor, ideational และideokinetic apraxia ผู้ถูกทดสอบจะต้องเลียนแบบการเคลื่อนไหวของผู้ทดสอบ ทากิจกรรมโดยใช้อุปกรณ์อย่างเหมาะสมและแสดงท่าทางในการทากิจกรรม visuomotor organization การทดสอบในกลุ่มนี้จะเป็นการผสมผสานระหว่างการรับรู้ทางสายตากับความสามารถในการเคลื่อนไหว
1. Copy geometric forms ผู้ถูกทดสอบจะต้องลอกแบบรูปทรง 5 รูป คือ วงกลมสามเหลี่ยม สามเหลี่ยมขนมเปียกปูน ลูกบาศก์ และรูปทรงที่ซับซ้อน
2. Reproduction of a two-dimensional model ผู้ถูกทดสอบจะได้รับรูปที่ประกอบด้วยรูปทรงง่ายๆ และจะต้องวาดรูปนั้นตามตัวอย่าง
3. pegboard construction ผู้ถูกทดสอบจะได้รับกระดานที่มีรูเรียงเป็นแถวอย่างสม่ำเสมอ มีหมุดจำนวนหนึ่งและภาพตัวอย่างขนาดเท่ากระดาน ผู้ถูกทดสอบจะต้องนำหมุดมาใส่ในกระดานให้เป็นรูปเดียวกับตัวอย่าง
4. colored block design ผู้ถูกทดสอบจะได้รับภาพตัวอย่างที่แสดงการเรียงลูกบาศก์สี ต่างๆในลักษณะ 3 มิติ ผู้ถูกทดสอบจะต้องนาลูกบาศก์มาเรียงให้เหมือนกับภาพตัวอย่าง
5. plain block design ทาการทดสอบเช่นเดียวกับ colored block design แต่ในการทดสอบนี้ ลูกบาศก์จะไม่มีสี
6. reproduction of a puzzle ผู้ถูกทดสอบจะได้รับชิ้นส่วนภาพผีเสื้อ 9 ชิ้น พร้อมภาพตัวอย่าง ผู้ถูกทดสอบจะต้องนำชิ้นส่วนแต่ละชนิด มาประกอบให้เหมือนภาพตัวอย่าง
7. drawing a clock ผู้ถูกทดสอบจะได้รับรูปวงกลมที่ว่างเปล่า และจะต้องเขียนตัวเลข และเข็มนาฬิกาที่บอกเวลา 10.15 นาฬิกา
thinking operation เป็นการทดสอบกระบวนการคิด
1. categorization เป็นการจัดกลุ่มวัตถุ
2. และ 3. Riska Object Classification (ROC) เป็นการจัดกลุ่มรูปทรงโดยแบ่งเป็นผู้ถูกทดสอบเป็นผู้กาหนดเกณฑ์ในการจัดกลุ่มเอง กับผู้ทดสอบเป็นผู้กาหนดเกณฑ์โดยที่ผู้ถูกทดสอบต้องหาเกณฑ์นั้นให้พบ และจัดกลุ่มตามที่กำหนด
4. pictorial sequence เป็นการเรียงลาดับเหตุการณ์จากภาพ มี 2 ข้อการทดสอบคือ pictorial sequence A มี 5 ภาพ และ pictorial sequence B มี 6 ภาพ ผู้ถูกทดสอบนอกจากจะต้องเรียงลาดับภาพแล้วยังต้องเล่าเรื่องราวในภาพด้วย
5. geometric sequence การทดสอบนี้จะมีโจทย์คาถามเกี่ยวกับการเรียงลำดับของสัญลักษณ์ทางเรขาคณิต 2 ข้อ ผู้ถูกทดสอบจะต้องตอบว่า รูปถัดไปจะเป็นรูปอะไร และมีเกณฑ์ในการเรียงลาดับอย่างไร