หนังสือแต่ละเล่มอาจมีเนื้อหาสาระแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับประเภทและชนิดของหนังสือแต่สิ่งหนึ่งที่หนังสือทุกเล่มมีเหมือนกันทั้งหมดคือ คุณค่าของหนังสือที่มุ่งเน้นให้ผู้อ่านได้รับประโยชน์มากที่สุดจากการอ่าน นอกเหนือจากความเพลิดเพลิน การอ่านหนังสือเป็นการเปิดโลกทัศน์ของเราให้กว้างไกลยิ่งขึ้น ทำให้เรามีความรู้ ได้รับรู้สิ่งใหม่ๆ ที่เราไม่เคยได้รับรู้มาก่อน เปิดโอกาสให้เราได้รู้จักคิดตามอย่างเป็นระบบและมีเหตุผล เสริมสร้างพัฒนาการด้านอารมณ์และที่สำคัญช่วยพัฒนาคุณธรรมทางจิตใจให้อยู่ร่วมกับกลุ่มชนในสังคมได้อย่างสันติ การเลือกอ่านหนังสือที่เราชอบจะทำให้เราเกิดความสุขทางใจ เป็นการแสวงหาความสุขที่หาได้ง่ายโดยไม่เสียค่าใช้จ่ายมาก จากการอ่านหนังสือหนึ่งเล่มเป็นการได้ท่องเที่ยวไปในโลกแห่งจินตนาการ นอกจากนี้ การอ่านยังถือว่าเป็นการทำให้เกิดสมาธิทางอ้อม เพราะขณะที่เราอ่านหนังสือจิตใจเราจะจดจ่อกับเนื้อเรื่องที่อ่านทำให้จิตใจสงบและมีสุขภาพจิตที่ดี
หนังสือช่วยพัฒนาความรู้ของมนุษย์ มนุษย์ไม่มีใครโง่หรือฉลาดมาแต่กำเนิด มีแต่คนที่รู้หรือไม่รู้เท่านั้น ซึ่งความรู้หรือไม่รู้นี้สามารถพัฒนาได้จากการอ่านหนังสือ ผู้ที่อ่านหนังสือมากก็ย่อมที่จะมีความรู้มากกว่าผู้ที่อ่านหนังสือน้อย ไม่มีมนุษย์คนไหนที่รู้ไปหมด ทุกอย่าง แต่จะมีความรู้แตกต่างกันไป ถ้าไม่มีหนังสือถ่ายทอดหรือแพร่ขยายความรูเราคงจะต้องใช้เวลาหาความรู้และคิดค้นด้วยตนเองนานมาก กว่าจะเรียนรู้สิ่งที่มนุษย์ในอดีตได้ค้นพบไว้แล้วชีวิตความเป็นอยู่อาจเหมือนกับมนุษย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ ซึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำไม่เจริญก้าวหน้า พัฒนาตนเองและสังคมไม่ได้ไกลดังที่เป็นอยู่เช่นปัจจุบัน
หนังสือช่วยพัฒนาความคิดของมนุษย์ เมื่อมนุษย์มีความรู้เป็นพื้นฐานแล้ว ก็จะทำให้เกิดความคิดในการสร้างสรรค์สิ่งต่างๆ อย่างต่อเนื่องโดยไม่มีวันสิ้นสุด มีการนำความรู้และความคิดมาประยุกต์ใช้ในการประดิษฐ์สิ่งของที่ทันสมัยมนุษย์แต่ละคนมีความคิดแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับประสบการณ์การเรียนรู้ของแต่ละคน ผู้ที่ได้อ่านหนังสือมากก็มีโอกาสจะได้รับรู้ความคิดของบุคคลอื่นๆ แล้วนำความคิดนั้นมาพัฒนาความคิดของตน