ภาคตะวันตก เป็นภาคที่มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาทั้งยุคใหม่และยุคเก่า ภูเขาเหล่านี้เป็นแหล่งทรัพยากร
แร่ ป่าไม้ และต้นน้ำลำธาร แต่พื้นที่ก็ไม่เหมาะแก่การประกอบอาชีพเกษตรกรรม เนื่องจากพื้นที่น้อย นอกจากนี้ภูเขาใต้ภาคนี้ยังวางตัวในทิศทางเหนือ-ใต้ เป็นการขวางกั้นทิศทางลมและความชื้นจากทะเลอันดามัน ทำให้พื้นที่ด้านปลายลมมีปริมาณฝนน้อย อย่างไรก็ตาม เมื่อรัฐบาลได้มีการสร้างเขื่อนเพื่อการชลประทาน และมีระบบคูคลองชลประทานที่ค่อนช้างทั่วถึงในเขตที่ราบที่อยู่ทางด้านตะวันออกของภาค ได้ส่งผลให้บริเวณนี้เป็นที่ราบเขตการเกษตรที่สำคัญทั้งๆ ที่อยู่ในพื้นที่อับฝน
การที่ภาคตะวันตกอยู่ไม่ไกลจากเมืองหลวงและมีน้ำตก เกาะ แก่ง อ่างเก็บน้ำ ชายฝั่งทะเล น้ำตื้น และหาดทราย ซึ่งเป็นทิวทัศน์ที่สวยงามเป็นสิ่งดึงดูดให้นักท่องเที่ยวเดินทางเข้าสู่ภาคนี้ปีละเป็นจำนวนมาก ซึ่งก็ทำให้เกิดรายได้แก่ท้องถิ่นได้อย่างดี จากสภาพแวดล้อมที่กล่าวข้างต้นจึงเป็นปัจจัยส่งเสริมประขากรในภูมิภาคนี้ประกอบอาชีพต่างๆ ดังนี้
1. การเพาะปลูก การที่ภาคตะวันตกมีเขื่อนชลประทานหลายแห่ง เข่น เขื่อนภูมิพลในจังหวัดตาก เขื่อนแม่กลอง เขื่องศรีนครินทร์ เขื่อนนวชิราลงกรณ์ เขื่อนท่าทุ่งนาในจังหวัดกาญจนบุรี การเพาะปลูกในภาคนี้จึงได้อาศัยน้ำจากระบบการชลประทานเข้าช่วยและมีลักษณะคล้ายคลึงกับภาคกลาง อย่างไรก็ตามยังพบว่าได้ผลผลิตแต่ละปีไม่ค่อยมากนัก
2. การเลี้ยงสัตว์ ภาคตะวันตกเป็นแหล่งการเลี้ยงสัตว์เพื่อการค้าที่สำคัญ เนื่องจากมีสภาพภูมิประเทศ
ที่เป็นที่สูง มีภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนาอันกว้างขวาง และมีพื้นที่ราบใกล้ชายฝั่งทะเลและลุ่มแม่น้ำ ประกอบกับภาคตะวันตกเป็นภูมิภาคที่อยู่ใกล้กรุงเทพซึ่งเป็นตลาดใหญ่ ทำให้ประชาชนนิยมเลี้ยงสัตว์เพื่อการค้า
3. การทำป่าไม้ การที่ภาคตะวันตกมีภูมิประเทศเป็นภูเขาและที่คสูง เคยเป็นภูมิภาคที่อุดมสมบูรณ์ด้วยป่าไม้มีค่ามาก เช่น ไม้มะค่า ไม้สัก และไม้ไผ่ เป็นต้น แต่ปัจจุบันมีเหลืออยู่น้อยมากรัฐบาลจึงมีนโยบายอนุญาตให้นำไม้จากพม่าเข้ามาทางจังหวัดตาก และกาญจนบุรีได้ อาชีพการทำป่าไม้จึงเป็นอาชีพสำคัญอย่างหนึ่งของจังหวัดกาญจนบุรีและตาก แต่หลังจาก พ.ศ. 2532 เมื่อรัฐบาลได้ออกกฎหมายควบคุมการทำไม้และแปรรูปไม้ อาชีพนี้ก็ซบเซาลง
4. การประมง เป็นอีกอาชีพหนึ่งที่แพร่หลายของภาคนี้ ทั้งการประมงน้ำเค็ม การประมงน้ำจืด และการเลี้ยงสัตว์น้ำ กล่าวคือ จังหวัดเพชรบุรีและประจวบคีรีขันธ์ที่มีพื้นที่บางส่วนติดต่อกับอ่าวไทย ประชากรจำนวนมากในพื้นที่ชายฝั่งของสองจังหวัดนี้มีอาชีพทางการประมงน้ำเค็ม ส่วนประชากรในจังหวัดราชบุรี กาญจนบุรี และตาก ที่อาศัยใกล้อ่างเก็บน้ำหรือมีแม่น้ำไหลผ่าน จะประกอบอาชีพการประมงน้ำจืด และประชากรในพื้นที่ราบมักนิยมขุดบ่อเลี้ยงปลาน้ำจืดกันแทบทุกจังหวัด
5. การทำเหมืองแร่ บริเวณที่ทำเหมืองแร่กันมากในภาคน้ำได้แก่ จังหวัดกาญจนบุรีมีการขุดแร่เกือบทุกชนิดที่พบในประเทศไทย เช่น ดีบุก หินอ่อน แลแร่รัตนชาติ เป็นต้น และที่จังหวัดเพชรบุรีมีการนำยิปซัมไปทำวีเมนต์และปูนปลาสเตอร์
6. การอุตสาหกรรม อุตสาหกรรมในภาคตะวันตกมักเป็นการแปรรูปวัตถุดิบในท้องถิ่นซึ่งส่วนใหญ่ได้มาจากผลผลิตทางการเกษตร ได้แก่ อุตสาหกรรมการผลิตน้ำตาลจากอ้อยที่จังหวัดราชบุรีและประจวบคีรีขันธ์ อุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์สับประรดบรรจุกระป๋อง อุตสาหกรรมผลิตกระดาษจากไม้เนื้ออ่อน ชานอ้อย และไม้ไผ่ และการทำเครื่องปั้นดินเผาจากดินเหนียว
7. การค้าและการบริการ ภาคตะวันตกมีอาณาเขตติดต่อกับพม่าจึงมีการค้ากับประเทศนี้ที่ด่านชายแดนในเขตจังหวัดตากและกาญจนบุร
ีอยู่หลายจุด สินค้าที่สำคัญ ได้แก่ เครื่องอุปโภคบริโภค ไม้แปรรูป เครื่องประดับ และของป่า ส่วนด้านบริการการท่องเที่ยวนั้น ภาคนี้มีแหล่งท่องเที่ยวอยู่หลายแห่ง ได้แก่ น้ำตกป่าเขา อ่างเก็บน้ำ เกาะแก่ง ในแม่น้ำทะเล และชายหาดที่กว้างยาวและมีทรายขาวสะอาด จึงเป็นภูมิภาคที่ได้รับความนิยมในการท่องเที่ยวมาก โดยเฉพาะในเขตจังหวัดกาญจนบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งมีแหล่งท่องเที่ยวอยู่หลายแห่ง