การดำเนินคดีอาญา คือ กระบวนการดำเนินคดีตามที่ประมวลกฎหมายอาญาและพระราชบัญญัติอื่น ๆ ที่มีโทษทางอาญา กำหนดไว้ว่าการกระทำหรือไม่กระทำการอย่างใดเป็นความผิดและกำหนดโทษ และสภาพบังคับอื่นเอาไว้ ทั้งนี้ ตามขั้นตอนที่บัญญัติไว้เป็นหลักในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา , ตัวอย่าง “คดีอาญา” ได้แก่ ความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา ภาค ๒ ความผิด เช่น ความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร ความผิดเกี่ยวกับการยุติธรรม ความผิดเกี่ยวกับเพศ ความผิดเกี่ยวกับชีวิตและร่างกาย ความผิดเกี่ยวกับเสรีภาพและชื่อเสียง ความผิดเกี่ยวกับทรัพย์ รวมทั้งความผิดตามพระราชบัญญัติอื่นที่มีโทษทางอาญา เช่น ความผิดต่อพระราชบัญญัติการพนัน ความผิดต่อพระราชบัญญัติคนเข้าเมือง ความผิดต่อพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร ความผิดต่อพระราชบัญญัติจราจรทางบก ความผิดต่อพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ ความผิดต่อพระราชบัญญัติป่าไม้ ความผิดต่อพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี ความผิดต่อพระราชบัญญัติศุลกากร ความผิดต่อพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค ความผิดต่อพระราชบัญญัติอาวุธปืน ฯ เป็นต้น