อัญชันเป็นชื่อของพันธุ์ไม้เถาชนิดหนึ่ง ชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Clitoria ternatea Linn.
อยู่ในวงศ์ Papilionaceae ซึ่งเป็นวงศ์ ของถั่วประเภท pea ทั้งหลาย เช่น ถั่วลันเตา (sweet pea) มี ลักษณะเป็นไม้เถาเลื้อยมีมือสำหรับเกาะ (tendril) สามารถเลื้อย ไปตามต้นไม้ รั้ว หรือซุ้มต่างๆ ได้ดี ใบเป็นชนิดใบรวม บนก้านใบแต่ละก้านมีใบย่อย ระหว่าง ๕-๙ ใบ ดอกคล้ายดอกถั่วทั่วไป (เช่น ถั่วลันเตา ถั่วพู ถั่วฝักยาว) หากเป็นดอกชั้นเดียว กลีบใหญ่ มีลักษณะคล้ายเปลือกหอยเชลล์ (shell) แต่อัญชันต่างจากถั่วอื่นๆ ที่มีดอกซ้อนด้วย ดอกอัญชันซ้อน จะมีหลายกลีบ และดอกใหญ่กว่า ดอกชั้นเดียว
ดอกอัญชันมี ๓ สี คือ สี ขาว สีน้ำเงิน และสีม่วง พันธุ์ดอก สีม่วงนั้นบางตำราว่าเกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างพันธุ์ดอกสีขาวกับพันธุ์ดอกสีน้ำเงิน ซึ่งผู้เขียนไม่แน่ใจว่าถูกต้อง เพราะเคยเห็นอัญชันดอกขาวบางต้น มีกลีบสีขาวลายน้ำเงิน แสดงว่าเป็นพันธุ์ผสมระหว่างดอกขาวกับดอกน้ำเงิน แต่ข่มกันไม่ลงจึงแสดงออกมาทั้ง ๒ สี ไม่กลายเป็นสีม่วงอย่างที่บอกในบางตำรา
อัญชันที่พบในประเทศไทย มีทั้งพันธุ์บ้านที่ผ่านการคัดเลือกให้ดอกใหญ่ ดก สีเข้ม เป็นต้น กับ พันธุ์ที่ขึ้นเองตามที่รกร้างว่างเปล่า ซึ่งเป็นพันธุ์ดอกชั้นเดียว ดอกเล็ก และสีไม่เข้ม คนไทยส่วนใหญ่ นิยมปลูกอัญชันดอกสีน้ำเงินเข้ม กลีบดอกซ้อน ดอกขนาดใหญ่และ ดก เพราะนอกจากสวยงามแล้ว ยังนำไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง อีกด้วย
ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของอัญชันนั้น บางตำราบอกว่าอยู่ที่ประเทศอินเดีย แต่บางตำราว่าอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ แล้วจึงแพร่มาถึงอินเดีย ส่วนประเทศไทยคงรับมาจากประเทศอินเดียอีกทีหนึ่ง และคงจะรับ มานานแล้ว เพราะพบในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ ของหมอปรัดเล พ.ศ.๒๔๑๖ กล่าวถึงอัญชันว่า"อัญชัน : เป็นชื่อเครือเถาวัลย์อย่างหนึ่ง มันมีดอกเขียวบ้าง ขาวบ้าง ไม่มีกลิ่น"