บวนการผลิตอสุจิ (spermatogenesis)
อสุจิของสัตวปกมีลักษณะคลายไสเดือนทําหนาที่นํา DNA มีความยาวประมาณ 100 µm มีรูปร่างของ อะโครโซมคลายกับกระสุนปน มีนิวเคลียสทรงกระบอกโคงเล็กนอย การผลิตอสุจิเกิดขึ้นในทอ seminiferous ภายใตกระบวนการที่เรียกวาspermatogenesisซึ่งควบคุมโดยเนื้อเยื่อภายนอกทอ seminiferous ตัวอยางเปนระบบประสาทสวนกลางตอมใตสมองสวนหนาตลอดจน interstitial tissue ของอัณฑะเองแสงสวางจากสิ่งแวดลอมซึ่งรับรูไดโดยผาน photoreceptors ภายในสมองกระตุนใหเกิดการหลั่ง gonadotropin – releasing hormone (GnRH) จาก hypothalamicneurons จากนั้น GnRH จะถูกสงไปตามกระแสเลือดไปสูตอมใตสมองสวนหนาภายใตอิทธิพลของ GnRH ตอมใตสมองสวนหนาจะผลิต follicle stimulating hormone (FSH) และ luteinizing hormone (LH) ซึ่งเรียกชื่อโดยทั่วไปวา gonadotropins ซึ่ง LHจะกระตุน leydig cells ผลิตและหลั่งฮอรโมน androgens ซึ่งมีความจําเปนสําหรับขบวนการ spermatogenesis การคงสภาพปกติของระบบทอของอัณฑะ และอวัยวะอื่น ๆ คงสภาพลักษณะและพฤติกรรมของความเปนเพศผูขบวนการผลิตอสุจิจะเกิดขึ้นที่ชั้นผิวของทอ seminiferousการเชื่อมกันอยางหลวมๆ ระหวาง sertoli cells จะกอตัวเปนผนังกั้นที่เรียกวา blood testis barrier ซึ่งแบงภายในทอระหวาง seminiferous epithelium ออกเปน 2 พื้นที่ คือ peripheral และ luminal compartments ขบวนการสรางอสุจิจะเกิดบริเวณ peripheral compartment ซึ่งสารตางๆสามารถซึมผานระบบไหลเวียนทางเลือดเขาสูบริเวณนี้ได แตเนื่องจากมี blood – testis barrier และความสามารถในการผลิตสารของ sertoli cells จึงทําใหองคประกอบของของเหลวในบริเวณนี้มีความแตกตางจากของเหลวในน้ำเลือดหรือของเหลวภายนอกเซลลซึ่งไดแก electrolytes, metabolitesและโปรตีนดังนั้น spermatocyte และ spermatids จะอยูในบริเวณสิ่งแวดลอมที่มีคุณสมบัติทางเคมีเฉพาะตัว
ในการผลิตอสุจิจะมีการแบงเซลลซึ่งมี 2แบบคือ mitosis และ meiosis โดยการสรางสเปอร์มาโตโกเนีย และ primary spermatocytes จะมีการแบงตัวแบบ mitosis ซึ่งไดเซลลที่มีโครโมโซมแบบ 2 n สวนการสราง secondary spermatocyte จาก primary spermatocytes และการสราง spermatids จาก secondary spermatocytes จะมีการแบงตัวแบบ meiosis สุดทายไดโครโมโซม 1 n
การศึกษาขบวนการผลิตอสุจิสวนใหญแลวจะทําการศึกษาในนกกระทา ซึ่งพบวา 1 stem cell spermatogonial จะผลิตได 32 spermatids ซึ่งมีรูปรางคลายไสเดือนการเปลี่ยนแปลงจาก spermatid เปน spermatozoa จะอยูภายใตขบวนการ spermiogenesis ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงรูปราง ซึ่งไดแกการเกิด acrosome การรวมตัว และกอรูปในลักษณะยาวของ nucleus การกอตัวของ axoneme การพันตัวรอบ proximal axoneme ของ mitochondiaตลอดจนการลดลงของปริมาณ cytoplasm
วงจรการผลิตอสุจิของทอ seminiferous
พบวาในพื้นที่หนึ่งๆภายใตพื้นผิวของทอ seminiferous เซลลสืบพันธุในระยะตางๆ จะจัดตัวจากระยะตนสูระยะที่สมบูรณมากกวา เรียงลําดับจากชั้นที่ใกลชิดกับพื้นผิวไปสูจุดศูนยกลางของทอ
การพัฒนาจาก stem cell spermatogonia จนเปน spermatozoa จะมี 4.75 cycles ใชเวลา 12.8 วันโดยจะมีการเปลี่ยนแปลง ดังนี้คือ
1 ผลิต spermatidซึ่งไดจาก spermatogonium
2 การเปลี่ยนแปลงรูปราง spermatid จากทรงกลมไปสูรูปรางคลายไสเดือน
3 การขับ spermatidออกจาก epithelium เรียก spermiation