ญ้าแห้วหมูเป็นพืชจำพวกไม้ล้มลุก จัดอยู่ในจำพวกหญ้า สูงประมาณ 10-15 ซม. ลำต้นอยู่ใต้ดิน มีลักษณะเป็นหัวกลม สั้น มีตาจำนวนมาก สีดำ สามารถแทงไหลไปได้ไกล แล้วเกิดหัวใหม่เจริญขึ้นเป็นต้นเหนือดิน ใบเล็กยาวคล้ายรูปหอก กลางใบเป็นร่อง ผิวใบเรียบสีเขียวเข้ม ดอกเกิดที่ปลายยอด ก้านช่อดอกเป็นรูปเหลี่ยมสีเขียวเข้ม แล้วแตกเป็นช่อย่อยอีกหลายช่อ ดอกย่อยสีน้ำตาลจำนวนมาก ผลมีสีน้ำตาลหรือดำ เจริญเติบโตได้ดีในดินเกือบทุกชนิด ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดหรือหัวใต้ดิน
สมุนไพรหญ้าแห้วหมู มีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือ หญ้าแห้วหมูใหญ่ และหญ้าแห้วหมูเล็ก ซึ่งมีลักษณะภายนอกที่แตกต่างกันในเรื่องความสูงของลำต้น ลักษณะของดอก สังเกตง่ายๆคือ หญ้าแห้วหมูใหญ่มีดอกสีน้ำตาลแดง หัวมีรสเผ็ดร้อน ส่วนหญ้าแห้วหมูเล็กมีดอกคล้ายดอกบานไม่รู้โรย สีขาว หัวมีรสหวานเย็นมันและเผ็ดเล็กน้อย ซึ่งสามารถนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้ทั้ง 2 ชนิด เพราะมีสรรพคุณใกล้เคียงกันมาก โดยส่วนที่นำมาใช้ปรุงเป็นยาได้แก่ ส่วนหัว ต้น ราก และใบ
แต่ส่วนที่นิยมนำมาใช้เป็นยามากที่สุด คือ ส่วนหัวที่อยู่ใต้ดิน มีรายงานฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ว่ามีฤทธิ์ยับยั้งการหดเกร็งและการบีบตัวของลำไส้ ต้านเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อมาลาเรีย เชื้อไวรัส ฆ่าแมลง แก้ไข้ แก้ปวด ต้านมะเร็ง แก้อาเจียน ทำให้น้ำหนักตัวลดลง กดการทำงานของหัวใจ กระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดขาว