“ปลั๊กไฟฟ้า” เป็นอุปกรณ์ที่ทำขึ้นเพื่อพ่วงต่อกับอุปกรณ์เครื่องใช้ไฟฟ้าแต่ละชนิดให้เพียงพอและเป็นที่มาของคำว่าปลั๊กพ่วง หรือเรียกตามลักษณะเฉพาะที่เห็น เช่น ปลั๊กสามตา/ขา ปลั๊กสองขา ปลั๊กราง แล้วแต่จะเรียก สำหรับมาตรฐานนี้จะใช้คำว่า “เต้าเสียบและเต้ารับ" ซึ่งหลายครั้งที่ปลั๊กไฟฟ้าเป็นต้นเหตุของไฟฟ้าลัดวงจรเนื่องจากวัสดุที่ไม่ได้คุณภาพ ซึ่งเป็นอันตรายต่อทรัพย์สิน หรือร้ายแรงที่สุดก็อาจลุกลามไปจนถึงอันตรายต่อชีวิต หากเกิดอุบัติเหตุจากการใช้งานอย่างไม่ระมัดระวัง โดยก่อนอื่นเรามาทำความรู้จักคร่าวๆกันก่อนว่ามาตรฐานปลั๊กไฟฟ้ามีการกำหนดเอาไว้อย่างไรบ้าง
เพื่อความปลอดภัยและเป็นการป้องกันความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับผู้บริโภค จึงได้มีการตราพระราชกฤษฎีกากำหนด ให้ผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรรมเต้าเสียบและเต้ารับสำหรับใช้งานในที่อยู่อาศัยและใช้ในงานทั่วไปที่มีจุดประสงค์คล้ายกัน : เต้าเสียบและเต้ารับที่มีแรงดันไฟฟ้าที่กำหนดไม่เกิน 250 โวลต์ สำหรับใช้ในที่อยู่อาศัย ต้องเป็นไปตามมาตรฐาน เลขที่ มอก.166-2549 โดยมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนี้ครอบคลุมเต้าเสียบและเต้ารับยึดกับที่หรือเต้ารับหยิบยกได้ใช้สำหรับไฟฟ้ากระแสสลับที่มีแรงดันไฟฟ้าที่กำหนดไม่เกิน 250 โวลต์ และมีกระแสไฟฟ้าที่กำหนดไม่เกิน 16 แอมแปร์ โดยกำหนดว่าให้ใช้ในที่อยู่อาศัย และงานทั่วไปที่มีจุดประสงค์คล้ายกัน ทั้งภายในอาคารและภายนอกอาคารที่มีอุณหภูมิการวัดโดยรอบแล้วตามปกติไม่เกิน 40 องศา เซลเซียส มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมนี้ยังครอบคลุมเต้าเสียบในชุดเต้าเสียบพร้อมสาย เต้าเสียบและเต้ารับหยิบยกได้ที่มีอยู่ในชุดสายพ่วง เต้าเสียบและเต้ารับที่เป็นส่วนประกอบในเครื่องใช้ไฟฟ้าด้วย เว้นแต่จะได้กำหนดไว้เป็นอย่างอื่นในมาตรฐานเครื่องไฟฟ้าที่เกี่ยวข้อง
หลักการสังเกตคุณภาพของปลั๊กไฟเพื่อความพร้อมสำหรับการใช้งานอย่างปลอดภัย มีวิธีการดังนี้
• ปลั๊กไฟฟ้าออกแบบมาให้ใช้สำหรับงานชั่วคราวเท่านั้น ไม่ได้ออกแบบมาให้ใช้งาน แบบติดตั้งถาวร ดังนั้นห้ามนำไปติดตั้งหรือเดินสายพาดไปกับผนังห้อง เพดาน ใต้พื้น ใต้พรม หรือ บริเวณทางเดินเท้า สายไฟจะชำรุด เกิดไฟไหม้ได้
• สายไฟสำหรับปลั๊กไฟฟ้าควรต้องมีฉนวน 2 ชั้น และห้ามใช้งานหากพบว่าฉนวนเปลือกนอกมีร่องรอยแตกหรือถลอก ไม่ควรใช้สายไฟที่มีการซ่อมหรือพันด้วยเทป เนื่องจากไม่ปลอดภัย
• เต้าเสียบ-เต้ารับที่ดี เมื่อเสียบแล้วจะต้องแน่นพอควรและไม่หลวมง่าย เพราะเมื่อหลวมแล้ว แม้จะเป็นเครื่องใช้ไฟฟ้าที่กินไฟน้อยก็สามารถทำให้เกิดความร้อนและลุกไหม้ติดไฟได้ วิธีทดสอบอย่างง่ายๆ คือทดสอบในขณะไม่มีไฟ เช่น ปิดเครื่องใช้ไฟฟ้า หรือใช้เต้าเสียบที่มีสายไฟเปล่าๆ ทดลองเสียบปลั๊กเข้าออกประมาณ 5-10 ครั้ง แล้วสังเกตว่าถ้ายังคงฝืดและแน่นแสดงว่าไม่หลวมใช้งานได้ดี
• ถ้าสังเกตว่า เมื่อใช้งานแล้วเกิดความร้อน แสดงว่ามีความไม่ปลอดภัยเกิดขึ้นแล้ว ให้ หยุดใช้งานทันทีเมื่อไม่ได้ใช้งาน ให้ปิดสวิตช์ และต้องถอดปลั๊ก (เต้าเสียบ) ออกจากเต้ารับทุกครั้ง
สุดท้าย สำหรับข้อควรระวังสำหรับการใช้งานปลั๊กไฟฟ้าที่มีเต้ารับหลายตัวนั้น จะต้องระวังไม่ให้กระแสไฟฟ้าที่เกิดจากการใช้งานรวมกันเกินกว่าขนาดพิกัดกระแสของเต้ารับ และไม่เกินขนาดพิกัดกระแสของเต้ารับติดผนังที่นำเต้าเสียบของชุดสายพ่วงนั้นไปเสียบอยู่ด้วย ซึ่งพิกัดกระแสเต้ารับปกติจะไม่เกิน 16 A หรือคิดเทียบเท่าการใช้ไฟรวมกันประมาณ 2600 W
ทั้งนี้ หากพบว่าปลั๊กที่ใช้อยู่เกิดการชำรุดจากการใช้งานมายาวนาน ไม่ได้มาตรฐานคุณภาพ หรือมีการพ่วงเต้าเสียบที่มากเกินไป ก็ควรหาซื้อใหม่ให้เพียงพอ และอย่าลืมมองหาเครื่องมาตรฐาน มอก. ในการพิจารณาเลือกซื้อทั้งนี้ก็เพื่อให้เกิดความคุ้มค่าและความปลอดภัยในการใช้งาน