รัฐบาลญี่ปุ่นชุดปัจจุบันที่เป็นพวกกลาง-ซ้าย กำลังเตรียมจะเปิดเผยภายในสัปดาห์นี้ เกี่ยวกับข้อตกลงลับด้านการทหารและอาวุธนิวเคลียร์หลายฉบับ ที่รัฐบาลอนุรักษนิยมฝ่ายขวาชุดก่อนๆ ได้ทำเอาไว้กับสหรัฐฯในยุคสงครามเย็น แล้วปฏิเสธหน้าตายเรื่อยมา
เพียงไม่นานหลังจากขึ้นสู่อำนาจในกลางปีที่แล้ว รัฐบาลที่นำโดยนายกรัฐมนตรียูกิโอะ ฮาโตยามะ ชุดนี้ ก็ได้จัดตั้งคณะนักประวัติศาสตร์ ขึ้นดำเนินการพิสูจน์ข่าวกระซิบที่มานานแล้วว่า ญี่ปุ่นกับสหรัฐฯได้ทำข้อตกลงลับกันหลายๆ ฉบับ คาดกันว่าคณะทำงานนี้จะเผยแพร่รายงานของตนในสัปดาห์นี้
จังหวะเวลาของการเปิดเผยรายงานคราวนี้ บังเกิดขึ้นในช่วงที่ความสัมพันธ์ของญี่ปุ่นกับสหรัฐฯ กำลังอยู่ในภาวะล่อแหลม โดยทั้งสองมีข้อขัดแย้งกันอยู่เกี่ยวกับรายละเอียดของจำนวนทหารและฐานทัพอเมริกันที่ยังควรตั้งอยู่ในดินแดนญี่ปุ่นต่อไป รวมทั้งเรื่องการย้ายที่ตั้งฐานทัพสหรัฐฯ บนเกาะโอกินาวา
อันที่จริง ข้อตกลงลับเหล่านี้ควรถือเป็นความลับที่รู้กันไปทั่วแล้ว ทั้งเนื่องจากพวกเจ้าหน้าที่ซึ่งเกี่ยวข้องออกมาเปิดเผยเอง, การรั่วไหลไปถึงสื่อมวลชน, ตลอดจนจากเอกสารรัฐบาลอเมริกันที่ถูกลดชั้นไม่ถือเป็นเอกสารลับอีกต่อไป ทว่ารัฐบาลฮาโตยามะต้องการที่จะทำให้เรื่องเปิดเผยออกมาทั้งหมด ไม่ให้เหลือข้อสงสัยอะไรกันอีก
ตั้งแต่พ่ายแพ้ต่อสหรัฐฯในสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นได้ประกาศจุดยืนในการเป็นผู้รักสันติและต่อต้านนิวเคลียร์มาตลอด ทว่าก็ยังพึ่งพิงสหรัฐฯ ในแง่การป้องกันภัยคุกคามจากอาวุธนิวเคลียร์อีกด้วย
หนึ่งในข้อตกลงลับๆ เหล่านี้ กระทำขึ้นในยุคนายกรัฐมนตรีเออิซากุ ซาโตะ ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพในปี 1974 จากการประกาศ “หลักการ 3 ไม่” ในเรื่องอาวุธนิวเคลียร์ อันได้แก่ ญี่ปุ่นจะไม่ผลิตอาวุธนิวเคลียร์, ไม่ครอบครองเป็นเจ้าของอาวุธนิวเคลียร์, และไม่ยินยอมให้มีอาวุธนิวเคลียร์บนดินแดนของตน
รายงานที่กำลังจะนำออกเผยแพร่นี้ จะยืนยันชัดเจนว่า ซาโตะได้แอบเปิดไฟเขียวแก่สหรัฐในปี 1969 ซึ่งเป็นยุคประธานาธิบดีริชาร์ด นิกสัน ให้นำอาวุธนิวเคลียร์เข้าไปไว้ที่โอกินาวาเพื่อใช้ในกรณีฉุกเฉิน แม้กระทั่งหลังจากสหรัฐฯส่งมอบเกาะโอกินาวาคืนให้กับญี่ปุ่นในปี 1972 แล้ว
นอกจากนั้น คาดหมายกันว่ารายงานของคณะนักประวัติศาสตร์ ยังจะยืนยันว่ามีข้อตกลงฉบับปี 1960 ซึ่งอนุญาตให้ทหารสหรัฐฯใช้ดินแดนญี่ปุ่น “เท่าที่ต้องการ” ในกรณีเกิดความขัดแย้งในคาบสมุทรเกาหลี
ยิ่งไปกว่านี้ ตามเอกสารที่ถูกลดชั้นความลับแล้วหลายๆ ฉบับของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ ยังบ่งชี้ให้เห็นว่า มีข้อตกลงอีกฉบับหนึ่งในยุคสงครามเย็น ที่ญี่ปุ่นยินยอมให้สหรัฐฯแล่นเรือรบติดอาวุธนิวเคลียร์ผ่านน่านน้ำญี่ปุ่น และแวะจอดที่ท่าเรือของญี่ปุ่นได้
ไม่เพียงเท่านั้น มีข้อตกลงอีกฉบับหนึ่งซึ่งระบุว่า ญี่ปุ่นตกลงจ่ายเงินอย่างเงียบๆ เป็นค่าปรับปรุงพื้นที่ฐานทัพสหรัฐฯบนเกาะโอกินาวา หลังจากที่ได้รับมอบเกาะดังกล่าวคืนมาแล้ว ทั้งนี้โอกินาวาในปัจจุบันยังคงเป็นสถานที่รองรับทหารอเมริกันกว่าครึ่งหนึ่ง จากจำนวน 47,000 คนที่คงไว้ในญี่ปุ่นต่อไป
เกาะโอกินาวานี้เอง กำลังเป็นศูนย์กลางของความขัดแย้งล่าสุดระหว่างญี่ปุ่นกับสหรัฐฯ หลังจากที่นายกรัฐมนตรีฮาโตยามะ สั่งให้ทบทวนข้อตกลงปี 2006 ซึ่งจะให้ย้ายฐานทัพสหรัฐฯ ออกจากเขตตัวเมือง ไปยังพื้นที่บริเวณชายฝั่ง แต่ก็ยังคงอยู่บนเกาะโอกินาวาเหมือนเดิม