ภาคเหนือดินแดนแห่งประวัติศาสตร์ที่มีความเจริญรุ่งเรืองมาแต่อดีตถึง ปัจจุบัน ชาวเหนือได้สร้างศิลปวัฒนธรรมที่ละเอียดอ่อนลึกซึ้งในทุกด้าน รวมทั้งการบริโภคอาหาร เอกลักษณ์ที่สอดคล้องกับฤดูกาลของธรรมชาติ ประกอบกับลักษณะภูมิประเทศที่มีเทือกเขา และแหล่งต้นน้ำ ทำให้อากาศหนาวเย็น ในฤดูหนาว ฤดูฝน อุดมไปด้วยพืชพรรณธัญญาหาร
การปรุงอาหารของคนภาคเหนือรสอ่อน หรือรสเผ็ด เค็ม เปรี้ยว แต่ไม่หวาน คนภาคเหนือจะรับประทานข้าวเหนียวเป็นอาหารหลัก ส่วนกับข้าวก็จะได้จากสิ่งที่มีอยู่ในท้องถิ่น เช่น ไก่ หมู เนื้อ ปลา ที่สำคัญคือผักพื้นบ้าน อาหารส่วนใหญ่จะใช้ผัดกับน้ำมัน แม้แต่ตำขนุน (ยำขนุน) เมื่อตำเสร็จก็ต้องนำมาผัดอีกจึงจะรับประทาน แต่หลายคนคงไม่ปฏิเสธว่าในสำรับขันโตก ภาคเหนือเป็นตำรับอาหารที่มีเสน่ห์ และเอกลักษณ์ด้านรสชาติ อาหารทุกชนิดจะกินกับข้าวเหนียวหรือข้าวนึ่งใส่ในกระติ๊บข้าว ส่วนอาหารอื่นใส่ในถ้วย อาหาร ทั้งหมดจะนำไปวางบนขันโตก เป็นภาชนะใส่อาหารที่ทำจากไม้สักกลึงให้ได้รูปขนาดพอดีกับการนั่งรับประทานบนพื้นบ้านอาหารพื้นบ้านภาคเหนือล้วนผ่านการปรุงแต่ง ดัดแปลงทั้งรสชาติและวัตถุดิบจากพื้นบ้านและจากกลุ่มชนอื่น เป็นสำรับอาหารทางวัฒนธรรมของภาคเหนือที่สร้างชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับในหมู่คนไทยและชาวต่างชาติ
อาหารพื้นบ้านภาคเหนือเป็นอาหารที่รู้จัก และมีความพิเศษด้านการรวมวัฒนธรรมการกินจากหลายกลุ่มเข้าด้วยกันอย่างดี จนเป็นที่รู้จักทั่วไปในชื่ออาหารพื้นเมืองภาคเหนือ