อิทธิพลของสภาพภูมิศาสตร์ต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
เนื่องจากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อยู่ภายใต้อิทธิพลโดยตรงของลมมรสุม ลมมรสุมจึงมีอิทธิพลต่อการดำรงชีวิตของประชากรในภูมิภาคนี้ตั้งแต่อดีตจนปัจจุบัน นับตั้งแต่การทำมาหากิน วัฒนธรรมและการเดินทางติดต่อกับต่างชาติ
อย่างไรก็ตาม ที่ตั้งที่ละติจูดที่ต่างกัน รวมทั้งความสูงต่ำที่ต่างกันของแผ่นดิน โดยเฉพาะภูเขาซึ่งขวางทิศทางลม ทำให้เกิดฝนตกชุกเฉพาะด้านที่รับลมสมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และบริเวณอับฝนทางด้านหลังภูเขา ส่วนบริเวณที่มีที่ตั้งอยู่ใกล้ทะเล เช่น ภาคใต้ของไทยและบริเวณหมู่เกาะ มีอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงน้อยในระหว่างฤดู และมีฝนตกในช่วงมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือได้ เนื่องจากลมดังกล่าวพัดผ่านทะเลและนำความชื้นมาด้วย องค์ประกอบทางภูมิศาสตร์เหล่านี้จึงทำให้ฤดูกาลของแต่ละประเทศ หรือแม้แต่ต่างภูมิภาคในประเทศเดียวกันมีความแตกต่างกันไปในรายละเอียด ตัวอย่างเช่น ภาคเหนือของเวียดนามซึ่งอยู่ในละติจูดสูงกว่าส่วนอื่นๆ ของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะมีอากาศค่อนข้างเย็นกว่าส่วนอื่นๆ
ลักษณะภูมิอากาศดังกล่าวจึงมีอิทธิพลต่อการดำรงชีวิตของประชากรในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาแต่โบราณ ฤดูฝนเป็นฤดูแห่งการเพาะปลูกของพื้นที่ส่วนใหญ่ของภาคพื้นทวีป ต้นฤดูหนาวเป็นช่วงเก็บเกี่ยวข้าว ความร้อนและฝนมีอิทธิผลต่อลักษณะการแต่งกาย การสร้างที่อยู่อาศัย รวมทั้งพืชผลต่างๆ ด้วย ตัวอย่าง เช่น ข้าว เป็นพืชที่ชอบอากาศร้อนและมีน้ำพอเพียง พื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำจึงเหมาะสำหรับปลูกข้าว และทำให้ข้าวเป็นอาหารหลักของประชากรในภูมิภาคนี้ ส่วนเครื่องเทศชอบอากาศร้อนและชื้นมากจึงมีมากในบริเวณหมู่เกาะอินโดนีเซีย นอกจากนั้น การที่ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตั้งอยู่ระหว่างจีนกับอินเดีย ก็ทำให้บริเวณคาบสมุทรมลายูและหมู่เกาะอินโดนีเซียอยู่ในเส้นทางการค้าทางเรือระหว่างดินแดน ที่อยู่ทางซีกตะวันตกและตะวันออกของคาบสมุทรและหมู่เกาะของภูมิภาคนี้ ลมมรสุมที่พัดเปลี่ยนทิศทางเป็นประจำตามฤดูกาล เป็นองค์ประกอบที่สำคัญยิ่งในการเดินทางทางทะเลเนื่องจากเรือในสมัยโบราณต้องอาศัยลม เป็นหลักในการขับเคลื่อน และเรือที่เดินทางมาจากทางอินเดียจะต้องพักรวบรวมสินค้า และรอลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือเพื่อเดินทางกลับ จึงทำให้เกิดชุมชนหลายแห่งที่เป็นจุดทำการค้าและพักเรือ ผลที่ตามมาก็คือทำให้เกิดการผสมผสานทางวัฒนธรรมระหว่างชาวอินเดียและชาวพื้นเมืองในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้