การเกิดชนชั้นกลาง การปฏิวัติ และการเรียกร้องเอกราชของชาวฟิลิปปินส์
ในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 ความเจริญทางวัตถุทำให้เกิดชนชั้นกลางขึ้นในหมู่ชาวฟิลิปปินส์ ส่วนมากเป็นพวกเลือดผสมจีนหรือสเปน ซึ่งฐานะมั่งคั่งสมบูรณ์พูนสุข การศึกษาดี มีแนวโน้มนิยมตะวันตก และส่งบุตรชายไปต่างประเทศเพื่อให้มีทัศนะกว้างขวาง บุคคลเหล่านี้ทำลายประเพณีดั้งเดิมที่แยกฟิลิปปินส์ออกจากโลกภายนอก ทั้งความคิดสมัยใหม่และลัทธิเสรีนิยมในคริสต์ศตวรรษที่ 19 กระตุ้นให้ประชาชนชาวฟิลิปปินส์เริ่มตื่นตัวทางการเมือง
ระยะเวลาที่ถูกสเปนครอบครอง การศึกษาในฟิลิปปินส์ตกอยู่ในอำนาจของคณะสอนศาสนาและบาทหลวงเยซูอิต ซึ่งมุ่งหมายที่จะเผยแพร่คริสต์ศาสนาและวัฒนธรรมสเปนโดยสอนเป็นภาษาสเปน โรงเรียน แต่มาครึ่งของศตวรรษที่ 19 สเปนให้การศึกษาแก่คนจำนวนน้อยมาก มีชาวฟิลิปปินส์ไม่กี่คนที่ได้รับการศึกษาในชั้นมัธยม
หลังจากเม็กซิโกแยกตัว ทำให้ฟิลิปปินส์ติดต่อกับสเปนโดยตรง ชาวฟิลิปปินส์จำนวนมากถูกชาวสเปนย้อมจิตใจเรื่องเสรีนิยมที่กำลังตื่นตัวในยุโรป แง่คิดด้านการศึกษาที่ว่าการศึกษาเป็นเสมือนเครื่องมือของศาสนาเกิดมีคู่แข่ง และขณะเดียวกันมีการเรียกร้องให้ขยายวงการศึกษา จนกระทั่งมีการจัดตั้งคณะกรรมการการศึกษาอย่างจริงจังในค.ศ.1855 หลังจากใช้เวลาพิจารณานานถึง6ปี เพราะสเปนไม่ตั้งใจรีบช่วยให้ชาวฟิลิปปินส์ปลดเปลื้องอิสรภาพ
บทบัญญัติวางไว้ว่าศูนย์กลางทุกๆเมืองจะต้องมีโรงเรียนประถมสำหรับเด็กชายและเด็กหญิงอย่างน้อยหนึ่งแห่ง เป็นการศึกษาบังคับและไม่เสียค่าเล่าเรียนสำหรับคนยากจน บาทหลวงประจำแขวงเป็นศึกษานิเทศก์ประจำถิ่น คณะกรรมการจังหวัดประกอบด้วยเจ้าหน้าที่ฝ่ายศาสนา มีสังฆราชแห่งมะนิลาเป็นองค์ประธาน มีอำนาจดำเนินระบบการศึกษา มีผู้สำรวจชาวสเปนผู้หนึ่งย้ำว่าเมื่อเทียบอัตราส่วนแล้ว ก่อนเริ่มระบบการศึกษาจำนวนผู้อ่านออกเขียนได้ในฟิลิปปินส์มากกว่าในสเปนเสียอีก จนมาถึงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 ฟิลิปปินส์จึงล้ำหน้าทางการศึกษากว่าประเทศใดๆในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะการศึกษาของสตรี และกล่าวกันว่ามีโรงเรียนดีกว่าที่สเปนจัดตั้งไม่ว่าแห่งใดในอเมริกา นอกจากนั้นการเผยแพร่ภาษาสเปนและละตินช่วยให้ฟิลิปปินส์ใกล้ชิดกับยุโรปมากกว่าเอเชีย ด้วยเหตุนี้จึงดูเหมือนฟิลิปปินส์แยกตัวออกจากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทั้งทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ จนไม่มีแห่งใดที่วัฒนธรรมตะวันตกและคริสต์ศาสนาจะสะท้อนอิทธิพลอย่างล้นเหลือ และก็ไม่มีแห่งใดที่ขบวนการชาตินิยมสมัยใหม่จะมีพลังแข็งแกร่งเท่าฟิลิปปินส์