นาข้าวขั้นบันได โครงการปิดทองหลังพระ ตั้งอยู่ใน อำเภอเฉลิมพระเกียรติ เป็นโครงการตามแนวพระราชดำริจัง ซึ่งจังหวัดน่าน เป็นจังหวัดนำร่องสืบสานแนวพระราชดำริ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โดยแนวทาง ของโครงการ ก็คือ เริ่มต้นด้วยการลดการใช้พื้นที่ป่า แสวงหาวิธีปลูกข้าวแบบใหม่ โดยนำวิธีการทำนาขั้นบันได บนพื้นที่ ภูเขา แทนข้าวไร่ เพื่อแก้ปัญหาความยากจนอย่างยั่งยืน โดยเน้นให้ชาวบ้านคิดเอง แต่ภาครัฐจะเข้าไปให้ความรู้ เพื่อหาต้นแบบ ที่เหมาะสมในการแก้ปัญหาการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับป่าใน พื้นที่ป่าต้นน้ำ โครงการที่นี้ไม่ใช่แค่ขุดนาขั้นบันไดอย่างเดียว ยังรวมไปถึงการสร้างบ่อกักเก็บน้ำ ฝาย การปลูกถั่วเหลือง รวมไปถึงการเลี้ยงสัตว์ด้วยการทำขั้นบันได (terrace) ทำได้โดยการสร้างคันดินทำให้เกิดร่องน้ำ ปรับพื้นที่ให้มีลักษณะ เช่นเดียวกับขั้นบันได เพื่อใช้ปลูกพืช เพื่อที่จะลดความลาดชันของพื้นที่
การขุดนาขั้นบันได ได้เริ่มขุนมาตั้งแต่เดือน พ.ย. 2552 ภูเขาหัวโล้นกลายเป็นความเขียวขจีสวยงามของนาข้าวที่ มีลายเส้น โค้งงดงามตามไหล่เขา คาดว่าอนาคตข้างหน้าคงจะเป็นนาข้าวขั้นบันไดบนภูเขา ที่ใหญ่อีกแห่งหนึ่งของประเทศไทย และพัฒนาเป็น แหล่งท่องเที่ยวที่สวยงามอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดน่าน นาขั้นบันไดกระจายอยู่บนแนวเทือกขาภูพยัคฆ์ ภูแว แซมอยู่ในแปลงข้าวไร่ และข้าวโพดเป็นระยะ บางมุมยังเห็นป่าเหลือเป็นหย่อมเท่านั้นช่วยลดอัตราการไหลบ่าของน้ำบนผิวดิน ช่วยให้พืชนำแร่ธาตุที่มีอยู่ในดินไปใช้ประโยชน์ได้มากขึ้น และเป็นการใช้พื้นที่ได้อย่างคุ้มค่า ถึงแม้จะเป็นเชิงเขาก็สามารถปรับพื้นที่ให้
นาข้าวขั้นบันได้ที่ได้ไปเยี่ยชมครอบคลุมหลายหมู่บ้าน ตั้งแต่บ้านสะจุก สะเกี้ยง บ้านบวกอุ้ม บ้านเปียงซ้อ ตลอดเ้ส้นทางที่นั่งรถ จากโรงเรียนบ้านขุนน่าน ซึ่งเป็นปากทางขึ้นไปยังไปยังนาข้าวขั้นบันได โครงการปิดทองหลังพระ เรา จะได้พบเห็นกับ ความเขียวขจีของนาข้าวขั้นบันไดแซมด้วยพืชไร่อย่างข้าวโพด ท่ามกลางความความเขียวขจีของต้นไม้และ ความอลังการของภูเขา ที่เรียงรายกันสลับซับซ้อน งดงามยิ่งนัก การมาเที่ยวชมนาข้าวขั้นบันไดหากต้องการความเขียวขจี และความชุ่มชื้น สามารถมา ได้ในช่วงหน้าฝน ตั้งแต่เดือน ก.ย. ส่วนในช่วงปลายต.ค. – พ.ย. ซึ่งเป็นหน้าหนาวก็จะได้สัมผัส อากาศหนาวและนาข้าวสีเหลือง ทองเริ่มออกรวงมีลักษณะที่จำนำมาใช้ประโยชน์ในการเกษตรได้
ประโยชน์
1.เพื่อลดความยาวและระดับของความลาดเท ช่วยลดการไหลบ่าของน้ำและควบคุมการชะล้างพังทลายของดิน
2.เพื่อสะดวกในการไถพรวน
3.เพื่อเก็บกักน้ำไว้ใช้ในการเกษตร
หลักในการนำไปใช้
1.ใช้ในพื้นที่ดินลึกขุดง่าย
2.ขั้นบันไดดินแบบเอียงเข้าใช้ในบริเวณที่ฝนตกมากกว่า 650 มม./ปี ดินลึกไม่มากอัตราการซาบซึมปานกลางถึงต่ำ
3.ขั้นบันไดดินแบบลาดเอียงออก (Outward type ) ใช้ในบริเวณที่มีความลาดชันปานกลางฝนตกหนัก และดินลึกถึงลึกมาก
4.ขั้นบันไดดินต้องการค่าใช้จ่ายในการก่อสร้างสูง ดังนั้นการนำไปใช้ ควรใช้ในพื้นที่ที่ปลูกพืชแล้วห้ผลผลิตได้ดี