สมาคมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรือสมาคมอาสา (Association of South-East Asia : ASA) ก่อกำเนิดขึ้นเมื่อ 31 กรกฎาคม พ.ศ.2504 โดยมีสมาชิก 3 ประเทศได้แก่ ฟิลิปปินส์ สหพันธ์มลายา และไทย เป้าหมายหลักเพื่อช่วยเหลือกันทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม แต่ราวปลายปี พ.ศ. 2505 เกิดข้อพิพาทเรื่องดินแดนระหว่างสหพันธ์มลายากับฟิลิปปินส์จึงได้ยุติความสัมพันธ์กันไป รวมทั้งสิงคโปร์ได้ขอแยกตัวออกจากสหพันธ์มลายา ในปี พ.ศ.2508 และสหพันธ์มลายาได้เปลี่ยนชื่อเป็นมาเลเซีย
แต่เนื่องจากห้วงเวลานั้นเป็นยุคแห่งการเผชิญหน้าทางการเมืองบนความแตกต่างทางเชื้อชาติ ศาสนา วัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ ในขณะเดียวกันก็มีความขัดแย้งด้านดินแดนระหว่างประเทศในภูมิภาคด้วยเช่นกัน รวมทั้งมีความตึงเครียดอันเป็นผลมาจากสงครามเย็นซึ่งเป็นความขัดแย้งด้านอุดมการณ์ระหว่างประเทศที่สนับสนุนอุดมการณ์เสรีนิยมประชาธิปไตยกับประเทศที่ยึดมั่นในอุดมการณ์สังคมนิยมคอมมิวนิสต์ ทำให้หลายประเทศเริ่มตระหนักถึงความจำเป็นในการร่วมมือกันระหว่างประเทศในภูมิภาค ดังนั้น อินโดนีเซียและมาเลเซียจึงได้ริเริ่มฟื้นฟูความสัมพันธ์ภายในภูมิภาคขึ้นมาใหม่ภายใต้การรวมตัวเป็น “สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้” หรือ “อาเซียน” (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN)