สามก๊กพากย์ไทยไม่ได้แปลมาจากสามก๊กจี่หรือหนังสือจดหมายเหตุสามก๊กซึ่งนักศึกษาประวัติศาสตร์จีนถือว่าเป็นเอกสารประวัติศาสตร์ที่ดีที่สุดเล่มหนึ่ง แต่สามก๊กของไทยแปลมาจากสามก๊กทงซกเอี้ยนหงี หรือนิทานสามก๊ก เขียนโดย ล่อกวนตง นักเขียนจีนในปลายสมัยราชวงศ์หงวนต่อราชวงศ์เหม็ง เป็นนิยายอิงประวัติศาสตร์ที่ใช้เหตุการณ์จริงราว 30 % ที่เหลือเป็นจินตนาการของผู้แต่ง ซึ่งสัมฤทธิผลในการเขียนได้สนุกพิสดาร น่าอ่าน น่าเชื่อถือ (ยง อิงคเวทย์ ในเรื่องเดียวกัน : 46) นิทานสามก๊กเป็นที่รู้จักแพร่หลายและเป็นที่นิยมกันมากถือเป็นวรรณกรรมมวลชน เพราะทำให้ประชาชนชาวจีนชื่นชมในคุณค่าของความกตัญญูกตเวที คุณธรรมจรรยาและวัฒนธรรมดั้งเดิมของประชาชาติจีน หนังสือนี้ได้มีการพิมพ์เผยแพร่หลายครั้ง ต่อมาเหมาจงกังลูกศิษย์ของกิมเสี่ยถ่างเช่นเดียวกับล่อกวนตงได้ปรับปรุงสามก๊กฉบับของล่อกวนตงทั้ง 120 บท โดยตัดต่อ แต่งเติม เปลี่ยนชื่อเรื่อง แก้สำนวน มี “พังโพย” หรือเชิงอรรถ และมีคำนำเป็นบทอธิบายเชิงวิจารณ์ของกิมเสี่ยถ่างประกอบ หนังสือสามก๊กฉบับแก้ไขของเหมาจงกังก็พิมพ์เผยแพร่ตั้งแต่นั้นมา สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งคือหนังสือสามก๊กภาษาจีนมีภาพประกอบเป็นรูปตัวละครและเรื่องราวในตัวเรื่องด้วย สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ (2510 : 57 – 58) ทรงสันนิษฐานว่ารูปภาพเหล่านี้น่าจะเกิดจากตัวงิ้วและเกิดร่วมสมัยกับหนังสือสามก๊กที่นิยมอ่านกันแพร่หลาย ภาพจากเรื่องสามก๊กยังเป็นภาพที่คนจีนนิยมใช้ประดับบ้านและแพร่หลายมายังไทยด้วย เช่น ภาพประดับพระที่นั่งในพระราชวังบวรสถานมงคล ซึ่งเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ