บทความนี้ศึกษาตำนานเกี่ยวกับมัสยิดกรือเซะสำนวนต่างๆ เพื่อตอบคำถามว่าตำนานมีบทบาทหรือมีผลต่อการสร้างคำนิยามเกี่ยวกับอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์อย่างไรในท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงในบริบทภาคใต้ และมีบทบาทในการผลิตซ้ำหรือธำรงไว้ซึ่งอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ของกลุ่มชาวจีนในปัตตานีอย่างไร และกลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มใหญ่อย่างชาวมลายูมุสลิมมีท่าทีอย่างไรในตำนานสร้างใหม่นี้
การศึกษาพบว่าตำนานเกี่ยวกับมัสยิดกรือเซะอาจเรียกได้ว่าเป็น “ตำนานที่มีชีวิต’’ เพื่อประคับประคองให้ชาวจีนสามารถดำรงอยู่ในชุมชนที่มีความขัดแย้งทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมเกิดขึ้นอย่างรุนแรงเสมอมาให้ได้ และเพื่อพยายามไกล่เกลี่ยความขัดแย้งระหว่างชาวจีนด้วยกันเอง ส่วนในหมู่ประชาชนชาวมลายูมุสลิม แม้ว่าตำนานฉบับของชาวจีนจะผิดหลักศาสนา แต่เพื่อให้การดำรงอยู่ร่วมกับกลุ่มชาติพันธุ์อื่นเป็นไปอย่างสันติ ตำนานฉบับของชาวจีนจึงถูกมองว่าเป็นเพียง “ความรู้” ชนิดหนึ่งที่ถูกชาวบ้านมลายูมุสลิมใช้เพื่อสานสัมพันธ์กับคนต่างศาสนา