บทที่ 2
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
ในการจัดทำรายงานการศึกษาค้นคว้าและสร้างสรรค์องค์ความรู้ ผู้จัดทำ ได้ศึกษาเรื่อง ภัยพิบัติทางธรรมชาติในประเทศไทย ผู้จัดทำได้มีการศึกษาค้นคว้าเนื้อหาเกี่ยวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติในประเทศไทย รวมถึงข้อสงสัยต่างๆเกี่ยวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติในประเทศไทย
ความเปนมาของภัยธรรมชาติในประเทศไทย
นับตั้งแตเริ่มกําเนิดโลกมา โลกของเราไดประสบกับวิกฤติการณความรุนแรงและการเปลี่ยนแปลงอยางมากมายอัน เนื่องมาจากภัยธรรมชาติ ซึ่งปจจุบันโลกก็ยังคงประสบอยู ภัยธรรมชาตินี้เปนกระบวนการทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นทั้งในบรรยากาศภาคพื้นสมุทรและภาคพื้นดิน
ภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นนับเปนภัยพิบัติที่มีตอมนุษย ทรัพยสินและสิ่งกอสรางตาง ๆ ที่กอใหเกิดความเสียหายอย่างมหาศาล ชีวิตและทรัพยสินทั้งของสวนตัวและของสวนรวม รัฐและประชาชนตองใชทรัพยากรจํานวนมากเพื่อ ชวยเหลือและบูรณะฟนฟูพื้นที่ที่ไดรับความเสียหายจากภัยธรรมชาติ
สําหรับประเทศไทย นับวายังโชคดีกวาหลาย ๆ ประเทศในแถบเอเซียและแปซิฟก เพราะตั้งอยูในภูมิประเทศที่เหมาะสม พื้นดินมีความอุดมสมบูรณลมฟาอากาศดี มีฝนตกตองตามฤดูกาลเปนสวนมาก และมีปริมาณฝนเพียงพอแกกสิกรรม เรื่องภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นไมวาจะเกิดจากสภาวะอากาศ หรือเกิดจากธรรมชาติเองก็ตาม จึงมักไมใครเกิดไดบอยนัก และแมจะเกิดขึ้นแตก็ไมรุนแรง
ภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นในประเทศไทยมีอยูหลายรูปแบบ ที่สําคัญและสามารถสรางความเสียหายไดเปนอยางมาก คือวาตภัย อุทกภัย อัคคีภัยและแผนดินไหว วาตภัยและอุทกภัยมีสาเหตุหลักจากพายุหมุนเขตรอนและพายุฝนฟาคะนองรุนแรงในขณะที่อัคคีภัยและแผนดินไหว มนุษยมีสวนกระทําใหเกิดขึ้น
พายุฝนฟาคะนองมักปรากฏในบริเวณที่มีการกอตัวขึ้นของมวลอากาศ เชน ในร่องความกดอากาศต่ำ เปนตน และมีลักษณะการกอตัวรุนแรงเปนพิเศษในฤดูรอน โดยเฉพาะในเดือนเมษายนพายุฟาคะนองเปนลักษณะอากาศรายที่กอใหเกิดลมแรง ลูกเห็บ ฟาผา และบางครั้งเกิดพายุหมุนซึ่งกอใหเกิดความเสียหายอยางมากทั้งชีวิตและทรัพยสิน แมจะเกิดในบริเวณแคบ ๆ ในขณะที่พายุหมุนเขตรอนสามารถทําความเสียหายเปนบริเวณกวาง แตจะมีการกอตัวนอยกวา พายุหมุนเขตรอนเขาสูประเทศไทยปละ 3-4 ลูก โดยเริ่มตนในฤดูฝนถึงกลางฤดูหนาวและมีอัตราของจํานวนพายุหมุนเขตรอนเขาสูประเทศไทยมากที่สุดในเดือนตุลาคม มีลมแรงและฝนตกหนักเนื่องจากพายุหมุนเขตรอนทําลายอาคาร บานเรือน ชีวิตมนุษยและสัตวเลี้ยง ฯลฯ ความรุนแรงของความเสียหายเปนไปตามความรุนแรงของพายุหมุนเขตรอนนั้น
อัคคีภัยและแผนดินไหวแมจะเปนภัยธรรมชาติซึ่งไมสามารถคาดการณลวงหนาได แตมนุษยก็มีสวนทําใหเกิดภัยดังกลาวขึ้น เชน การทดลองระเบิดนัวเคลียร การทําสงคราม ฯลฯ มีสวนในกอใหเกิดแผนดินไหว ความประมาทเลินเลอกอใหเกิดอัคคีภัย ดังนั้นการบรรเทาความรุนแรงและการปองกันภัยพิบัติใหมีประสิทธิภาพสูงสุดจึงขึ้นอยูกับความพรอมของทุก ๆ ฝาย ในการประสานงานความรวมมือ เพื่อลดความสูญเสียเนื่องจากภัยธรรมชาติดังกลาว
ภูมิอากาศและภูมิประเทศของประเทศไทย
ภูมิอากาศ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ และลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต เปนตัวกําหนดหลักของลักษณะอากาศของประเทศไทย
ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ จะพัดระหวางเดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ อากาศโดยทั่วไปจะหนาวเย็นและแหงแลงซึ่งเปนชวง ฤดูหนาว ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใตจะพัดระหวางเดือนพฤษภาคมถึงตุลาคม นําอากาศรอนและความชื้นจากมหาสมุทรเขามา ทําใหมีฝนตกเกือบทั่วไป โดยเฉพาะตามบริเวณชายฝงและเทือกเขาดานรับลมจะมีฝนตกชุก ถือเปนชวงฤดูฝน ชวงการเปลี่ยนฤดูระหวางเดือนกุมภาพันธถึงพฤษภาคม มีลมไมแนทิศและเปนชวงที่พื้นดินไดรับพลังงานจากดวงอาทิตยสูงสุด อากาศโดยทั่วไปรอนอบอาวและแหงแลง พายุฝนฟาคะนองที่เกิดขึ้นมักปรากฏมีความรุนแรงเปนชวง ฤดูรอน
ภูมิประเทศ
ประเทศไทยตั้งอยูในเขตรอน พื้นที่สวนบนเปนภูเขาและที่ราบสูง พื้นที่สวนกลางเปนที่ราบลุม พื้นที่ทางใตเป็นแหลมยื่นลงไปในทะเล รูปที่ 2 แสดงรายละเอียดลักษณะดังกลาว และสามารถแบงภูมิประเทศออกตามลักษณะอุตุนิยมวิทยาไดเปน 5 ภาค ดังนี้
- ภาคเหนือ มีพื้นที่ประมาณ 153,000 ตารางกิโลเมตร ภูมิประเทศเปนที่ราบสูง มีภูเขาติดกันเปนพืดในแนวเหนือ-ใต และเปนแหลงกําเนิดของแมน้ำสําคัญ ๆ หลายสาย โดยแมน้ำเหลานี้ไหลมารวมกันในบริเวณภาคกลาง ทิวเขามีความสูงโดยเฉลี่ยประมาณ 1,600 เมตร เหนือระดับน้ำทะเล อากาศหนาวเย็นจัดในฤดูหนาว และรอนจัดในฤดูรอน และมีฝนตกในเกณฑปานกลาง
- ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พื้นที่เปนที่ราบสูงและลาดต่ำไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต ทางตะวันตกมีทิวเขาเพชรบูรณ เนื้อที่ประมาณ 170,000 ตารางกิโลเมตร โดยมีพื้นที่สวนใหญสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 250 เมตรทางดานตะวันตกของภาคเปนเทือกเขาดงพญาเย็นและเทือกเขาเพชรบูรณ ทางใตมีเทือกเขาสันกําแพงและทิวเขาพนมดงรักซึ่ง เปนตัวการสําคัญที่กั้นลมตะวันตกเฉียงใต ไอน้ำและความชื้นจากทะเลเขาไปไมถึง ในฤดูฝนฝนตกไมสม่ำเสมอ ในฤดูหนาวอากาศหนาวเย็นจัด เพราะไดรับลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือโดยตรง ในฤดูรอนอากาศรอนจัดและแหงแลงเนื่องจากอยูหางไกลทะเล
- ภาคกลาง พื้นที่เปนที่ราบลุม ระดับพื้นที่ลาดลงมาทางใตตามลําดับจนถึงอาวไทย มีพื้นที่โดยประมาณ 73,000ตารางกิโลเมตร พื้นที่สวนใหญสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลานอยกวา 30 เมตร มีภูเขาเตี้ย ๆ ทางด้านตะวันตกและมีแมน้ำสําคัญ ๆ หลายสายไหลผาน ลักษณะภูมิประเทศทําใหเกิดน้ำทวมไดงายในฤดูฝน ในฤดูหนาวอากาศไมหนาวมากนัก และในฤดูรอนอากาศไมรอนจัดเนื่องจากอยูใกลทะเล
- ภาคตะวันออก พื้นที่เปนภูเขาและที่ราบ มีเกาะเปนจํานวนมาก พื้นที่รวมกันประมาณ 34,000 ตารางกิโลเมตรอยูสูงจากระดับน้ำทะเลนอยกวา 40 เมตร มีฝนตกชุกในฤดูฝน ในฤดูหนาวอากาศไมหนาวมากนักและในฤดูรอนอากาศไมรอนจัดเนื่องจากอยูติดกับทะเล
- ภาคใต มีลักษณะเปนแหลมยาวยื่นไปในทะเลฝงทะเลทั้งสองขางมีเกาะเปนจํานวนมาก พื้นที่ทั้งหมดประมาณ83,000 ตารางกิโลเมตร มีความยาวจากเหนือจรดใตประมาณ 640 กิโลเ