พระปรางค์องค์นี้ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงมีพระราชปรารภสร้างพระปรางค์ในวัดอรุณ ซึ่งเดิมสร้างสูง 16 เมตรนั้น ให้สูงขึ้นอีก เพื่อเป็นศรีแก่พระนคร แต่พอทรงกำหนดแผนผังที่จะสร้างใน พ.ศ. 2363 ได้รื้อพระปรางค์องค์เดิม และขุดดินวางรากบ้างแล้ว ก็เสด็จสวรรคตเสียก่อน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้ดำเนินการสร้างพระปรางค์ต่อ และเสด็จพระราชดำเนินมาทรงวางศิลาฤกษ์เมื่อ 2 กันยายน พ.ศ. 2385 พอสร้างเสร็จจนถึงยกยอดนภศูล และพระมหามงกุฏไว้บนยอด แต่ไม่ทันจัดงานฉลองก็สิ้นรัชกาลเสียก่อน ในรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้จัดงานฉลองโดยสังเขป ต่อมา พ.ศ. 2452 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดฯ ให้บูรณะปฏิสังขรณ์พระปรางค์ ถมลานให้สูงขึ้นและทำรั้วเหล็ก โปรดฯ ให้จัดงานฉลองและทรงสถาปนาวัดอรุณราชวราราม ขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นเองอันดับหนึ่ง โดยเสด็จพระราชดำเนินมาทอดผ้าพระกฐิน โดยขบวนพยุหมาตราทางชลมารคเป็นครั้งแรก
องค์ประปรางค์ ตั้งอยู่ริมฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ลักษณะรูปทรงและส่วนประกอบ ของพระปรางค์ สร้างได้ส่วนสัดสวยงาม สูง 81.85 เมตร วัดรอบฐาน 234 เมตร ประกอบด้วยปรางค์เล็กล้อมอยู่ 4 ทิศ และมีพระมณฑปอยู่ทั้ง 4 ทิศ จากยอดพระปรางค์ลงไปหาฐาน มีสิ่งต่าง ๆ ตามลำดับคือ
- พระมหามงกุฏ
- นภศูล (บางแห่งเรียก "ลำภุขัน")
- พระนารายณ์แบก
- พญาครุฑแบก