กลยุทธ์ทางนวัตกรรมในการพัฒนางานห้องสมุด
โดย Rowley, Jennifer
วิรัติ นิธิกุล แปลและเรียบเรียง
บทความนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะสนับสนุนความคิดในกรณีที่ห้องสมุดมีนโยบายจะพัฒนาและมีกลยุทธ์ในการสร้างนวัตกรรมที่จะปรับปรุงกิจกรรมต่างๆ เพื่อยกระดับมาตรฐานงานบริการของห้องสมุดให้ดีขึ้น ในขณะที่ห้องสมุดมีความต้องการที่จะเปลี่ยนแปลง จะต้องมีแนวทางที่เด่นชัด ต้องมีขบวนการที่แน่นอน และต้องมีวิธีการจัดการกับข้อมูลสารสนเทศ บทความนี้มีข้อเสนอแนะแนวทางการปรับปรุง ในแง่มุมของความคิด ซึ่งเป็นกลยุทธ์ของนวัตกรรมที่จะนำไปใช้ประโยชน์ได้ สิ่งที่กล่าวถึงคือ
คำว่า “นวัตกรรม” แตกต่างกับคำว่า “การเปลี่ยนแปลง”
การยกระดับความสามารถและเปลี่ยนวัฒนธรรมแบบเดิม
การออกแบบและการจัดการกระบวนการทางนวัตกรรม
การเป็นผู้นำทางด้านนวัตกรรม
การพัฒนานวัตกรรมและการสร้างทีมงานสร้างสรรค์
การสร้างความสัมพันธ์และการให้ความร่วมมือเพื่อการพัฒนานวัตกรรม
บทนำ
องค์กรที่มีความเกี่ยวพันทางด้านสารสนเทศ เช่น ห้องสมุด สำนักพิมพ์ ตัวแทนจำหน่าย และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับแหล่งสารสนเทศ ได้มีการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัยเมื่อไม่กี่ปีมานี้ มีบางตัวอย่าง ที่องค์กรประสบ ความสำเร็จในการเปลี่ยนแปลงทางด้านนวัตกรรมในระดับสูง โดยการนำเอาเทคโนโลยีใหม่ๆเข้ามามีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลงตามความต้องการของผู้ใช้บริการและพฤติกรรมของผู้บริโภค ยกตัวอย่าง เช่น การสืบค้นข้อมูลบทความจากวารสาร โดย การใช้ฐานข้อมูล Google รวมทั้งฐานข้อมูลออนไลน์อื่นๆ ดังนั้น เมื่อพฤติกรรมของผู้บริโภคเปลี่ยนไป ห้องสมุดซึ่งเป็นแหล่งบริการทางด้านสารสนเทศ จึงมีความจำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนทิศทางการทำงานให้สอดคล้องกับผู้บริโภคด้วย
ห้องสมุดจึงต้องมีการศึกษาถึงวิธีการที่จะต้องเปลี่ยนแปลง ซึ่งอาจจะต้องศึกษาจากผู้ที่ประสบความสำเร็จ และศึกษาจากผู้ที่เคยผิดพลาด เพื่อนำเอาความสำเร็จมาพัฒนาห้องสมุด ให้เป็นแหล่งสนัน
สนุนทางด้านการศึกษาค้นคว้าและวิจัย เตรียมพัฒนาบุคลากรให้ยอมรับความเปลี่ยนแปลงเพื่อการพัฒนา ส่งเสริมให้บุคลากรมีความคิดสร้างสรรค์ เสริมสร้างกลยุทธ์ในการทำงานเพื่อพัฒนา วางแผนการทำงานอย่างมีระบบ เพื่อสนองตอบคำถามที่ ว่า
- อะไร คือ นวัตกรรมกรเปลี่ยนแปลงห้องสมุดในปัจจุบัน และแผนการพัฒนาในอนาคตคืออะไร
- อะไร คือ แนวทางและกระบวนการที่จัดการการเปลี่ยนแปลงให้ประสบผลสำเร็จ
ในการเตรียมกลยุทธ์พัฒนาเปลี่ยนแปลง ห้องสมุดจะต้องศึกษาเรียนรู้จากทฤษฎีต่างๆ และฝึกฝนทดลองงานจากองค์กรอื่นๆ เพราะความสำเร็จของแต่ละหน่วยงานแตกต่างกันไป และเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพงาน สำหรับห้องสมุดเป็นการเปลี่ยนแปลงนวัตกรรมทางด้านงานบริการ จึงต้องคิดงานให้เป็นผลกำไรกลับเข้ามาหาห้องสมุดเพื่อการบริการแก่ผู้ใช้บริการ ซึ่งบางครั้งการเปลี่ยนแปลงมาจากหลายอย่าง เช่น ผู้บริโภค เศรษฐกิจ เทคโนโลยี และ ภาวะแวดล้อม มีอยู่ 2 อย่าง ที่สำคัญ ที่เป็นองค์ประกอบพิเศษของการเปลี่ยนแปลง คือ
1 . ห้องสมุดต้องเป็นหน่วยงานสาธารณะขององค์กร ต้องมีการกล้าแสดงความคิดเห็น กล้าที่จะเปลี่ยนแปลงทางนวัตกรรม
2. สิ่งสำคัญอย่างหนึ่งคือการร่วมมือกับห้องสมุดอื่น หรือ หน่วยงานสาธารณะอื่นภายนอก มีกลุ่มอาสาสมัคร มีโครงการใหม่ๆ ร่วมกับหน่วยงานภายนอก เพื่อสร้างคุณค่าให้กับชุมชนและสังคม
สิ่งที่เป็นองค์ประกอบดังกล่าวนี้ จะช่วยเสริมสร้างภาวะความเป็นผู้นำทางการเปลี่ยนแปลงนวัตกรรม และความคิดริเริ่มสร้างสรรค์นี้ จะช่วยเสริมสร้างทีมงานให้มีความสำคัญและสร้างความท้าทายต่อการทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงใหม่
ต่อไปนี้จะได้กล่าวถึงกลยุทธ์ของนวัตกรรม
1. คำว่า “นวัตกรรม” แตกต่างกับคำว่า “การเปลี่ยนแปลง”
สิ่งสำคัญอย่างแรกของกลยุทธ์การพัฒนานวัตกรรม คือ การกำหนดเป้าหมายและขอบเขต ซึ่ง กระบวนการของความคิดที่เกี่ยวข้องกับการปลี่ยนแปลงจะต้องเริ่มต้นค้นหาและกำหนดขอบเขตของ “นวัตกรรม” ซึ่งไม่ใช่เป็นกระบวนที่ง่าย เพราะว่า เมื่อเราอภิปรายโต้เถียง แสดงความเห็นถึงเรื่องเกี่ยวกับอนาคต ก็จะมีสิ่งเข้ามากำบังและขัดแย้งมากมายเหมือนมีหน้ากากมาบัง ยกตัวอย่าง เช่น คำว่า
“ การเปลี่ยนแปลง” สามารถวัดได้น้อยและอยู่เฉพาะที่ หรืออาจจะเกี่ยวข้องกับความเปลี่ยนแปลงของหน่วยงานเป็นไปอย่างช้าๆ เปลี่ยนไม่มากนัก แต่ความคิดเห็นเกี่ยวกับ “สิ่งใหม่” (newness) คือ ความสัมพันธ์ระหว่างข้อกำหนดของการเปลี่ยนแปลง ซึ่งความคิดนี้ก็คือ “นวัตกรรม” เป็นแนวทางหนึ่งของการกระทำสิ่งหนึ่งหรือการปรับปรุงสิ่งหนึ่ง หรืออีกนัยหนึ่ง นวัตกรรม คือการเปลี่ยนแปลงสิ่งที่เราต้องการทำให้ดีขึ้นกว่าเก่าและเป็นการเสริมสร้างคุณค่าให้กับชีวิต เสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์ เสริมสร้างความเป็นเจ้าของกิจการ เสริมสร้างสิ่งแวดล้อมขององค์การให้พัฒนาขึ้น นวัตกรรมเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนเป็นการถ่ายทอดความคิดเพื่อการปรับปรุงผลผลิต กระบวนการบริการ มีความคิดก้าวหน้า และมีสมบูรณ์ เพื่อความสำเร็จทางการตลาด การส่งเสริมให้มีการเปลี่ยนแปลงทางนวัตกรรมและวัฒนธรรมแบบเดิม
2. การยกระดับความสามารถและเปลี่ยนวัฒนธรรมแบบเดิม
มีความเด่นชัดในบางองค์กรที่ประสบความสำเร็จทางด้านนวัตกรรมมากกว่าองค์กรอื่นๆ เช่น องค์กรสามารถอธิบายถึงการพัฒนาสูงขึ้นของนวัตกรรม นวัตกรรมและความสัมพันธ์ของกระบวนการ การเรียนรู้ คือ การยึดติดในวัฒนธรรม นวัตกรรมและการแสดงถึงความเป็นเจ้าของกิจการ เป็นการสนับสนุนและเป็นมิตรต่อกัน แต่ก็ต้องมีการจัดการ แต่ไม่ใช่เป็นการบีบบังคับให้ทำ (but not stifled) ดังนั้นจึงเป็นหลายๆอย่างที่ปรากฎออกมา ซึ่งเป็นการช่วยสนับสนุนองค์กรและเป็นการช่วยให้สอดคล้องกับจุดมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ขององค์กร
การเปลี่ยนแปลงและการแสดงความเป็นเจ้าขององค์กร มีความจำเป็นที่จะต้องจัดการหลายอย่าง เช่น ต้องทำให้ทีมงานเปลี่ยนวิธีการทำงาน และร่วมกันทำงานอย่างมีความคิดสร้างสรรค์ และเปลี่ยนให้องค์กรเป็นสิ่งที่น่าสนใจ ในอนาคต เขาจะต้องทำอย่างนี้เป็นประจำ เพื่อทำให้เกิดสิ่งใหม่ที่เป็นประโยชน์ต่อองค์กรตลอดจนถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ซึ่งความแ