หมึกแวมไพร์ เป็นสัตว์ที่มีอายุอยู่มานานกว่า 200 ล้านปีแล้ว โดยจัดอยู่ในวงศ์ Vampyroteuthidae และสกุล Vampyroteuthis ซึ่งมีเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่ยังดำรงเผ่าพันธุ์มาจนถึงปัจจุบัน นับเป็นสายที่เชื่อมต่อระหว่างหมึกสายกับหมึกกล้วย ซึ่งหมึกแวมไพร์ จัดเป็นหมึกที่อยู่ในอันดับของตนเอง เนื่องจากมันใช้ชีวิตผ่านกาลเวลามาหลายล้านปีโดยที่สภาพหน้าตาไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม โดยสันนิษฐานว่ามันมีอยู่ตั้งแต่ช่วงปลายของยุค tertiary จากลักษณะรูปร่างของมันที่พ้องกับฟอสซิลของหมึกบางชนิดในยุคนั้นและก่อนหน้านั้น การใช้ชีวิต การเคลื่อนที่การใช้สารเรืองแสง ระยะการเจริญเติบโต การสืบพันธุ์ที่ตัวเมียสามารถเก็บน้ำเชื้อตัวผู้ไว้ได้เป็นปีและไข่ก็สร้างเก็บในรังไข่ไว้ได้นานเช่นกันและตัวเมียมักตายไม่นานนักหลังวางไข่
หมึกแวมไพร์ ได้ชื่อนี้มาจากรูปร่างหน้าตาที่แลดูน่ากลัว โดยมีพังผืดเชื่อมต่อกันระหว่างหนวดแต่ละเส้นทั้งหมด 8 เส้น เสมือนร่มหรือครีบ แลดูคล้ายเสื้อคลุมตัวใหญ่ ใช้สำหรับว่ายไปมาเหมือนการบินของนกหรือค้างคาว แต่หมึก แวมไพร์กลับเป็นสัตว์ที่ไม่มีอันตรายใด ๆ มีความยาวเต็มที่ประมาณ 28 เซนติเมตรเท่านั้น มีสีผิวน้ำตาลแดงปนดำ ด้านในของลำตัวเป็นสีดำสนิทและมีหนามแหลม ๆ เรียงตัวตามแนวของหนวด มีดวงตากลมโตสีแดงก่ำ หรือสีน้ำเงิน
หมึกแวมไพร์ เป็นหมึกที่อาศัยอยู่ในทะเลลึกที่มีความลึกตั้งแต่ 300-3,000 เมตร เป็นสถานที่ ๆ ไม่มีแสง และมีปริมาณออกซิเจนน้อย แต่หมึกแวมไพร์ก็อาศัยอยู่ได้เป็นอย่างดี และมักตกเป็นอาหารของสัตว์ทะเลที่มีขนาดใหญ่กว่าได้ จึงมีกลไกในการป้องกันตนเองด้วยการเรืองแสงลำตัวตัวเองได้ ซึ่งเกิดจากแบคทีเรีย ที่ส่องแสงเรือง ๆ เป็นสีฟ้า หรือสีน้ำเงิน ซึ่งทำให้ตาของผู้ที่มาคุกคามพร่ามัวไปได้
อาหารของหมึกแวมไพร์ ส่วนใหญ่มันกินแต่กุ้งเล็กๆและแพลงตอนซะเป็นส่วนใหญ ถ้ามันอยากได้อาหารมากกว่านี้มันต้องลอยตัวขึ้นไปสูงกว่านี้ แต่มันชอบที่มืดๆมากกว่า รู้สึกปลอดภัยและคุ้นชินกว่าแสงสว่างด้านบนอาหารที่กินแค่เศษซากเนื้อเล็กๆหรือแพลงตอนที่ลอยมาก็อิ่มแล้ว