บทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ของปัญหาการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อศึกษากระบวนการแก้ไขปัญหา และเพื่อประเมินผลกระบวนการแก้ไขปัญหา ในพื้นที่อำเภอเมืองพะเยา จังหวัดพะเยา แบ่งการศึกษาออกเป็น 3 ระยะ ระยะที่ 1 การศึกษาสถานการณ์ ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบ ดำเนินงานตามกระบวนการ ระยะที่ 3 การประเมินผลกระบวนการ ผลการศึกษาพบปัญหา การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในครัวเรือน ร้อยละ 49.26 การกระทำผิดกฎหมาย ร้อยละ 54.89 และ มีการจัดให้มีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เลี้ยงผู้เข้าร่วมงาน ร้อยละ 30.69 กระบวนการแก้ไขปัญหาการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยการมีส่วนร่วม มี 8 ขั้นตอนสำคัญ คือ1.การค้นหาปัญหาและแจ้งสภาพปัญหาต่อชุมชน 2.การตั้งแกนนำคณะกรรมการดำเนินการ3.การเสริมสร้างศักยภาพแกนนำ4.การทำประชาคมเพื่อกำหนดแผนแก้ไขปัญหา 5.การนำแผนแก้ไขปัญหาไปดำเนินการ 6.การสร้างพื้นที่ต้นแบบ7.การถอดบทเรียน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ 8.การติดตามกำกับประเมินผล ซึ่งแกนนำชุมชนได้นำกระบวนการประชาคมไปสร้างการมีส่วนร่วม กำหนดจุดหมาย มาตรการ การแก้ปัญหา เช่น มีมาตรการและข้อตกลงชุมชนร่วมกันงดเหล้าในงานศพ งานบุญ วันสำคัญทางศาสนา ผู้นำชุมชน ปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างที่ดีในการ ลด ละ เลิก สุรา และ พบว่า พฤติกรรมการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01 (P-value 0.001) อุปสรรค คือ วิถีชีวิต ล้านนา ที่ยึดโยงกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในการประกอบพิธีการ ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จ คือผู้นำองค์กรเห็นความสำคัญและเป็นแบบอย่างที่ดี การดำเนินการพร้อมกันทุกพื้นที่ ก่อให้เกิดมาตรการทางสังคม ขับเคลื่อนการแก้ปัญหาในระยะยาว
คำสำคัญ : การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์, การมีส่วนร่วมของชุมชน